Sân khấu không có chỗ cho sự dễ dãi!

Sự việc Công ty TNHH Tổ chức sự kiện A.P.Đ. bị xử phạt 25 triệu đồng vì mời "hiện tượng mạng" Thông "Soái ca" biểu diễn trái phép trong chương trình nghệ thuật tại Hà Tĩnh không phải là chuyện cá biệt. Đó là một lát cắt phản ánh xu hướng đáng lo ngại đang lan rộng trong đời sống nghệ thuật hiện nay - việc lạm dụng các nhân vật nổi tiếng trên mạng xã hội, các diễn viên tay ngang thiếu chuyên môn.

Sân khấu bị "giải trí hóa" một cách rẻ tiền

Dư luận trong giới sân khấu dậy sóng khi đơn vị tổ chức chương trình nghệ thuật "Âm vang sông La" ngang nhiên mời Thông "Soái ca" - một gương mặt mạng xã hội nổi lên nhờ phát ngôn giật gân và hình ảnh phản cảm - lên sân khấu thể hiện 3 ca khúc không được cấp phép. Chương trình này vốn được cơ quan quản lý phê duyệt với nội dung nghiêm túc, mang tính giáo dục và giá trị văn hóa cao.

Theo ông Đ.T.P., Giám đốc Công ty A.P.Đ., việc mời Thông "Soái ca" là để chương trình "thu hút khán giả trẻ". Câu nói tưởng như đơn giản ấy lại cho thấy một thực tế đáng buồn: Sân khấu nhiều lúc, nhiều nơi bị biến thành công cụ "câu" khách rẻ tiền, chạy theo số lượng người xem thay vì giữ gìn chất lượng nghệ thuật.

Thời gian gần đây, để thu hút khán giả đến xem chương trình, vở diễn, một số nhà sản xuất đã mời các YouTuber, TikToker "đóng vai nghệ sĩ". Không chỉ thế, từ phim truyền hình đến game show, lễ hội âm nhạc cũng tràn ngập sự xuất hiện của các YouTuber, TikToker, diễn viên tay ngang.

NSƯT Lê Thiện tâm tư: "Họ có thể là những người nổi tiếng nhờ làm video "mì ăn liền", livestream bán hàng hay đơn giản là gây sốc trên mạng xã hội..., bỗng dưng trở thành diễn viên và đứng ngang hàng với người được đào tạo chính quy. Đó là điều các nhà sản xuất nên cân nhắc".

Một nhân vật như H.L. - nổi lên từ việc chửi tục trên livestream - từng được mời tham gia talk show giải trí lớn. Một số gương mặt khác như B.L., C.T.H., N.T.H… được biết đến từ nền tảng TikTok cũng từng xuất hiện trên sân khấu các chương trình nghệ thuật chính thống, tham gia đóng phim, biểu diễn hài độc thoại, thậm chí làm giám khảo các cuộc thi tài năng!

Điều đáng nói, nhiều người trong số họ không có chuyên môn, không được đào tạo bài bản, thậm chí lệch chuẩn văn hóa trong cách thể hiện trước công chúng. Hệ quả là các chương trình có họ tham gia trở nên lỏng lẻo về nội dung, nghèo nàn về cảm xúc; làm méo mó nhận thức của khán giả trẻ về nghệ thuật.

Lên tiếng trước các biểu hiện lệch chuẩn

Trong khi những người nổi lên nhờ các vụ việc "giật gân" trên mạng xã hội được săn đón, mời chào lên sân khấu thì không ít nghệ sĩ thực thụ - những người miệt mài học hành, trau dồi chuyên môn, cống hiến lặng lẽ cho nghệ thuật - lại không được tạo điều kiện xuất hiện.

PGS-TS Trần Yến Chi cho rằng những nghệ sĩ này bị bỏ lại sau ánh đèn sân khấu, họ lặng lẽ trong hậu trường hoặc phải loay hoay tìm đất sống. "Nếu chỉ vì để bán vé, để sáng đèn thì số lượng suất diễn kéo dài bao nhiêu? Phải chăng cũng chỉ vài suất? Vậy vai trò định hướng thẩm mỹ, tư tưởng của sân khấu như thế nào khi nghệ sĩ chân chính bị loại khỏi đời sống sàn diễn?" - PGS-TS Trần Yến Chi trăn trở.

Không thể phủ nhận trong thời đại truyền thông số, việc nghệ sĩ xuất thân từ YouTube, TikTok hoặc các nền tảng số là không hiếm, song điều cần phân biệt rõ là sự nổi tiếng không đồng nghĩa với việc đủ tư cách biểu diễn nghệ thuật. Việc trở thành nghệ sĩ đòi hỏi quá trình đào tạo, rèn luyện, ý thức nghề nghiệp và đạo đức biểu diễn, chứ không chỉ là tạo được "trend" trên mạng xã hội.

Nghệ thuật không thể là nơi thử nghiệm của sự nghiệp dư, không thể là "sân sau" của những trào lưu giải trí nhất thời. Khi các nhà tổ chức dễ dãi mời hiện tượng mạng, khi khán giả dễ dãi tung hô những màn thể hiện thiếu chất lượng thì chúng ta đang tiếp tay cho sự xuống cấp của văn hóa - nghệ thuật.

NSƯT Ca Lê Hồng đề xuất: "Cần thiết lập danh mục các nghệ sĩ được cấp phép biểu diễn theo quy chuẩn, tránh tình trạng ai "hot" là có thể đứng lên sân khấu. Bên cạnh đó, cần xây dựng cơ chế rút giấy phép biểu diễn tạm thời hoặc vĩnh viễn đối với các đơn vị vi phạm, lặp lại nhiều lần hành vi mời người không đủ tiêu chuẩn nghệ thuật tham gia biểu diễn".

Các hội nghề nghiệp như Hội Nghệ sĩ sân khấu, Hội Nhạc sĩ Việt Nam… cũng cần có vai trò phản biện và giám sát xã hội mạnh mẽ hơn, lên tiếng trước các biểu hiện lệch chuẩn để góp phần định hướng dư luận và bảo vệ giá trị nghệ thuật.

"Sân khấu không phải là nơi mà ai cũng có thể xuất hiện. Đó là không gian của tài năng, học thuật và trách nhiệm" - NSND Trần Minh Ngọc nhấn mạnh.