Sản vật trứ danh bàu Chánh Trạch

Nằm giữa thung lũng yên bình tại xã Mỹ Thọ, huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định, bàu Chánh Trạch là vùng đất được thiên nhiên ưu ái với hệ sinh thái phong phú, đất đai trù phú, sản sinh nhiều đặc sản quý hiếm.

Những ngày cuối tháng 5 này, xã Mỹ Thọ sôi động hẳn lên bởi nhiều đoàn du khách đến tham quan các giàn bí đao khổng lồ được người dân trồng tại bàu Chánh Trạch. Trong đó, vườn bí đao của ông Lê Bá Biên (thôn Chánh Trạch 2, xã Mỹ Thọ) rộng 500 m² với hàng trăm quả khổng lồ là một trong những nơi được nhiều du khách đến tham quan nhất.

"Nhiều quả bí đao có thể nặng trên dưới 50 kg, thậm chí có quả nặng đến 80 kg" - ông Biên khoe.

Theo người dân địa phương, giống bí đao này đã có từ hàng trăm năm trước, được lưu giữ và truyền lại qua nhiều thế hệ. Nhờ điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng đặc biệt cùng nguồn nước ngầm dồi dào ở bàu Chánh Trạch, cây bí phát triển mạnh, cho quả to khác thường. Mỗi dây bí, người trồng chỉ giữ lại một quả, chăm sóc kỹ lưỡng và dựng giàn chắc chắn để đỡ trái nặng hàng chục ký.

Mùa bí đao ở bàu Chánh Trạch rơi vào tháng 3, tháng 4 âm lịch. Chu trình sinh trưởng của giống bí đao này thường là 6 tháng. Trước đó, khi đất đã ngấm đủ nước và dưỡng chất phù sa sau mưa lũ, người dân địa phương bắt đầu gieo hạt vào tháng 11 âm lịch. Trong tiết trời mát mẻ từ cuối đông đến cuối xuân, bí đao phát triển tốt nhất, cho trái ngon và to nhất.

Từ việc chỉ bán bí đao ở chợ với giá 2.000 - 3.000 đồng/kg, nay nhiều hộ dân ở xã Mỹ Thọ có thể bán trực tiếp cho khách du lịch. Thậm chí, bí đao bàu Chánh Trạch còn được các resort, nhà hàng lớn đặt hàng với giá 7.000 - 10.000 đồng/kg. Có hộ thu hoạch 200 quả/mùa, doanh thu hàng chục triệu đồng chỉ từ vài trăm mét vuông đất trồng bí.

Không chỉ có bí đao khổng lồ, bàu Chánh Trạch với diện tích mặt nước khoảng 70 ha còn nổi tiếng với những loại hoa màu phát triển khác thường song vẫn giữ được hương vị thanh mát, đậm đà. Chẳng hạn, trái dưa leo trồng ở đây to bằng cổ chân, còn mướp to như bắp chân... khiến ai ghé qua cũng phải sửng sốt.

Bàu Chánh Trạch còn sản sinh ra loại nếp ngon trứ danh. Nếp này chỉ làm được một vụ trong năm, thường bắt đầu từ tháng 5 và kéo dài đến đầu tháng 8 âm lịch, nên còn gọi là "nếp 3 tháng". Khi vào mùa, cả cánh đồng nếp Chánh Trạch hơn 40 ha tỏa hương ngào ngạt.

Ngoài cây trái, bàu Chánh Trạch còn là nơi sinh trưởng của cá diếc, một đặc sản nổi tiếng. Điều kỳ lạ là cá diếc ở đây ăn sống thì xương mềm nhưng khi nấu chín thì xương lại cứng - một nét độc đáo không nơi nào có được.

Theo ông Trần Xuân Hảo, Phó Chủ tịch UBND xã Mỹ Thọ, bàu Chánh Trạch là vùng trũng nên mỗi khi mùa lũ đi qua, lượng phù sa đọng lại rất lớn. Phù sa được tích tụ hàng ngàn năm nay nên nơi đây được ví như "túi mật" của đất võ Bình Định. Vùng đất màu mỡ này đã sinh ra kỳ hoa, dị thảo trứ danh, đặc biệt là bí đao khổng lồ và nếp 3 tháng.

Bà Nguyễn Thị Tố Trân, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bình Định, cho biết làng nghề trồng bí đao khổng lồ tại xã Mỹ Thọ không đủ tiêu chí để xét công nhận làng nghề truyền thống. Vì vậy, việc chuyển hướng sang làm du lịch trải nghiệm làng nghề là một cách hay, hiệu quả, là động lực để các hộ trồng bí gắn bó lâu dài với nghề này.