Sản xuất lúa gạo giảm phát thải

Dự án "Chuyển đổi chuỗi giá trị lúa gạo ứng phó với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững tại ĐBSCL (TRVC)" góp phần thực hiện việc chuyển đổi sang nền nông nghiệp có hàm lượng carbon thấp, thích ứng với biến đổi khí hậu, tăng thu nhập cho các hộ sản xuất nhỏ.

Cách tiếp cận rất mới

Dự án TRVC do Bộ Ngoại giao và Thương mại Úc tài trợ, thực hiện tại An Giang, Đồng Tháp và Kiên Giang từ năm 2023-2027. Được triển khai trên diện tích hơn 6.100 ha với 8 doanh nghiệp (DN) tham gia, dự án bước đầu cho thấy mang lại hiệu quả cao.

Bà Trần Thu Hà, Giám đốc Dự án TRVC, cho biết vào tháng 1-2024, khi công bố ra mắt dự án, ban tổ chức đã tiếp cận 150 DN nhưng chỉ nhận được hồ sơ đăng ký của 10 đơn vị. Trong 10 DN này, 2 đơn vị đã bỏ cuộc sớm vì một số lý do.

"Dự án TRVC có cách tiếp cận rất mới, DN tham gia được giao nhiệm vụ tương đối thách thức. Ngoài việc phải bảo đảm lợi nhuận tối thiểu 30% cho nông dân, DN còn phải thực hiện trách nhiệm về xã hội và môi trường, giảm phát thải khí nhà kính, bảo đảm lồng ghép và thực hành các vấn đề về bình đẳng giới, hòa nhập cho người khuyết tật. Đây là nguyên nhân chính khiến DN còn e ngại, chưa mạnh dạn đăng ký tham gia dự án" - bà Hà nhìn nhận.

Theo giám đốc Dự án TRVC, kết quả vụ đầu tiên (vụ hè thu năm 2024), lợi nhuận trung bình của các hộ nông dân ở Đồng Tháp là 64%, An Giang 56% và Kiên Giang 54%; lượng phát thải CO2 giảm gần 27.162 tấn. Về hiệu quả xã hội, 100% DN tham gia TRVC thực hành lồng ghép các chính sách, thực hiện những biện pháp bảo đảm công bằng xã hội trong chính DN và tại các chuỗi liên kết ở 3 tỉnh nêu trên.

Ông Tôn Thất Thịnh, Giám đốc Ban Quản lý Dự án TRVC tỉnh An Giang, nhận xét dự án giúp diện tích sản xuất có hợp đồng liên kết với DN ngày càng tăng, hợp tác xã và nông dân tiêu thụ sản phẩm ổn định. Dự án còn góp phần làm giảm phát thải khí nhà kính cũng như bảo vệ hệ sinh thái vùng nông nghiệp ở ĐBSCL.

Bà Trần Thị Trà, Tổng Giám đốc Công ty CP Tập đoàn Thaibinh Seed, cho hay công ty tham gia Dự án TRVC với diện tích hơn 661 ha, bên cạnh 165 hộ nông dân tại An Giang, Đồng Tháp và Kiên Giang. Kết quả, công ty giảm lượng phát thải CO2 hơn 2.716 tấn - trung bình 4,11 tấn/ha; lợi nhuận của nông dân đạt 45% - cao hơn yêu cầu dự án đưa ra là trên 30%.

"Công ty rất vinh dự và tự hào khi đóng góp vào kết quả ý nghĩa này. Chúng tôi xem đây là một phần trách nhiệm của DN trong việc thúc đẩy chuyển đổi hệ thống sản xuất lúa gạo theo hướng giảm phát thải" - bà Trà bày tỏ.

Ông Tôn Thất Thịnh mong muốn Bộ Ngoại giao và Thương mại Úc tiếp tục hỗ trợ các địa phương ĐBSCL triển khai những chương trình sản xuất nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu. Đồng thời, mở rộng thủ tục xét duyệt để thu hút nhiều DN tham gia Dự án TRVC, hướng đến việc thực hiện thành công mục tiêu của Đề án Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030 (Đề án 1 triệu ha lúa).

Thúc đẩy thực hiện Đề án 1 triệu ha lúa

Ông Lê Văn Thiệt, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật - Bộ Nông nghiệp và Môi trường, nhận định nỗ lực của các DN và nông dân tham gia Dự án TRVC đã góp phần xây dựng hệ thống sản xuất theo chuỗi giá trị. DN và nông dân đã áp dụng các quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt nhằm gia tăng giá trị, phát triển bền vững ngành hàng lúa gạo.

Ngoài ra, TRVC còn nâng cao hiệu quả sản xuất - kinh doanh, giúp thu nhập và đời sống người trồng lúa ổn định. Dự án này thích ứng với biến đổi khí hậu, giúp bảo vệ môi trường, giảm phát thải khí nhà kính, góp phần thực hiện các cam kết của Việt Nam đối với quốc tế. Đây cũng là mục tiêu chung của Đề án 1 triệu ha lúa.

Giám đốc Dự án TRVC xác nhận Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam đang xây dựng quy trình để chứng nhận và cấp nhãn mác gạo phát thải thấp. Bà Trần Thu Hà khẳng định các DN tham gia dự án sẽ được chào đón khi làm việc với hiệp hội về chứng nhận này.

Cùng với Bộ Ngoại giao và Thương mại Úc, Tổ chức Phát triển Hà Lan (SNV) cam kết hỗ trợ các ưu tiên của Chính phủ Việt Nam về tính bền vững của khí hậu, đặc biệt là trong ngành lúa gạo. "Thông qua Dự án TRVC, chúng tôi đang nỗ lực thúc đẩy thực hiện Đề án 1 triệu ha lúa, giúp nông dân áp dụng các phương pháp sản xuất giảm phát thải carbon, tăng cường khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu" - bà Christie Getman, Giám đốc Quốc gia SNV, nhấn mạnh.

Vừa qua, SNV đã tổ chức lễ trao giải vụ sản xuất đầu tiên theo Dự án TRVC, vinh danh các DN thực hiện tốt. Ban tổ chức đã trao thưởng 200.000 AUD (gần 3,2 tỉ đồng) cho 8 DN. Nông dân tham gia dự án cũng được chia sẻ tiền thưởng này. Trong đó, có công ty đã chia sẻ 95% tiền thưởng cho tất cả những hộ tham gia chuỗi liên kết của DN.

Trong 8 DN nêu trên, Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Chơn Chính đoạt giải thưởng cao nhất. Công ty này có gần 1.515 ha thực hiện Dự án TRVC, với mức phát thải khí nhà kính giảm trung bình 6,57 tấn CO2/ha; lợi nhuận trung bình của nông dân đạt 68,41%.