Giữa nhịp sống hiện đại, nhiều người bản địa Chrau Jro (hay còn gọi là Chơ Ro, Châu Ro) ở xã Ngãi Giao, TP HCM vẫn khắc khoải về cội nguồn, luôn cố gắng giữ gìn, tiếp nối nghề đan lát của cha ông.
Giữ gìn và truyền nghề
Ở xã Ngãi Giao, nơi tập trung đông người bản địa dân tộc Châu Ro sinh sống, có bà Đào Thị Năm, 81 tuổi (ngụ tại tổ 18, ấp Bình Mỹ, xã Ngãi Giao) là bậc cao niên duy nhất ở địa phương còn giữ gìn và truyền nghề đan lát truyền thống của người Châu Ro.
Chúng tôi gặp bà vào một buổi chiều tà. Ngồi trước hiên nhà, bà Đào Thị Năm cần mẫn đan những chiếc giỏ nhỏ xinh bằng lá kè.
Bà Năm minh mẫn kể lại người Châu Ro xưa khá nổi tiếng với nghề đan lát bằng mây, tre, nứa để phục vụ đời sống sinh hoạt hằng ngày. Hồi ấy, nông dân Châu Ro không có bao, thùng để đựng lúa, đựng gạo. Trước mùa thu hoạch lúa 3 tháng, thường là vào tháng 7, nhà ai nhà nấy đều hối hả lo đan bồ - một loại nông cụ để đựng thóc lúa phổ biến ngày xưa. Từng tốp thanh niên, nông dân trong làng ngược lên những cánh rừng ở xã Xuân Sơn để hái lá kè - loại tương tự lá cọ nhưng mềm mại hơn. Họ đem về cẩn thận chẻ nhỏ, chuốt nhẵn, phơi khô để làm vật liệu đan lát.
Dù đã cao tuổi, bà Đào Thị Năm, dân tộc Châu Ro vẫn cố gắng giữ gìn và tiếp nối nghề đan lát của người Châu Ro xưa.
Khắp các làng có người Châu Ro sinh sống, đêm đến nhà nhà chong đèn, tụm năm tụm bảy đan bồ lúa. Mùa gặt đến, nhà ai cũng chuẩn bị sẵn những chiếc bồ có hình trụ tròn, cao khoảng 1,5 m - 2 m, đựng đầy lúa. Với người nông dân, bồ lúa không đơn thuần là vật dụng quen thuộc mà còn thể hiện sự no đủ, sung túc. Ngoài ra, họ còn đan võng mây, thúng tre, mẹt tre...
Tò mò ngồi xem người lớn đan lát, bà Năm mê lúc nào không hay. Năm lên 10 tuổi, bà được bố và anh rể chỉ cho cách đan, cách "bẻ" góc cạnh bồ lúa, các loại giỏ, túi, chiếu... Đến nay, dù bước qua tuổi "xưa nay hiếm", bà Năm vẫn thuộc làu cách đan lát, dù còn ít người Châu Ro gìn giữ nghề này bởi nhịp sống hiện đại.
Tuổi đã cao, chân tay không còn hoạt bát, mày mò cả ngày, có khi bà Năm chỉ đan xong một cái giỏ hoặc cái rổ. Nhưng với bà, niềm đam mê đan lát như một cách gìn giữ tập tục truyền thống ý nghĩa của cha ông, nhắc nhớ rằng "bà là người Châu Ro".
Bà Đào Thị Năm, 81 tuổi, dân tộc Châu Ro (ngụ tại tổ 18, ấp Bình Mỹ, xã Ngãi Giao, TP HCM) hướng dẫn cho cháu nội cách đan lát.
Có lẽ, bà cũng như bao người bậc cao niên Châu Ro, hay cả những người đã trung niên, thế hệ trẻ vẫn đau đáu tìm về cội nguồn dân tộc và mong muốn được tiếp nối, giữ gìn nghề truyền thống. "Tôi thường chỉ cho con, cháu, người quen trong xóm cách đan lát để giữ gìn nghề truyền thống của người Châu Ro" - bà Năm nói.
Quảng bá nghề truyền thống
Ngoài đan bồ lúa, khi xưa, người nông dân Châu Ro còn dùng lá kè đan chiếu, túi, dùng nan tre đan mẹt, thúng, cơi đựng trầu... để phục vụ sinh hoạt trong gia đình. Là người Châu Ro sinh ra và lớn lên trong làng toàn người bản địa, bà Hoàng Thị Soa, 63 tuổi (tổ 10, khu phố Vinh Thanh, xã Ngãi Giao) vẫn nhớ như in ngày xưa ông bà, cha mẹ cũng hay đan lát các vật dụng trong gia đình.
"Tôi còn nhớ cảm giác êm ái khi được nằm trên chiếc chiếu được cha đan bằng lá kè. Chiếu này mùa hè nằm thì thoáng mát, mùa mưa thì ấm áp. Tôi cũng biết cách đan giỏ xách do mẹ truyền lại. Hiện nhà tôi có nhiều vật dụng đan lát như giỏ xách, rổ..." - bà Soa chia sẻ.
Thầy giáo Đào Quốc Trung, người dân tộc Châu Ro (khu phố Vinh Thanh, xã Ngãi Giao, TP HCM trái) học cách đan lát các loại giỏ từ bà Đào Thị Năm.
Vì khắc khoải cội nguồn, thầy giáo Đào Quốc Trung, người dân tộc Châu Ro (khu phố Vinh Thanh, xã Ngãi Giao), hiện công tác tại Trường Phổ thông Dân tộc nội trú Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ) nảy sinh ý tưởng thành lập Hợp tác xã văn hóa - ẩm thực Chơ Ro năm 2023. Và trong hành trình giữ gìn, quảng bá nghề truyền thống dân tộc, Hợp tác xã văn hóa - ẩm thực Chơ Ro đã tìm đến bà Năm, đặt bà đan lát các sản phẩm thủ công để giới thiệu, quảng bá đến khách. Thời gian qua, Hợp tác xã đã đưa nhiều sản phẩm đan lát thủ công như túi xách, rổ... của bà Năm đến quảng bá tại hội chợ, triển lãm xúc tiến thương mại trong và ngoài tỉnh.
Ngoài ra, khi tiếp đón các đoàn sinh viên, khách du lịch về trải nghiệm, nghiên cứu đời sống, văn hóa của người Châu Ro, các thành viên Hợp tác xã văn hóa - ẩm thực Chơ Ro cũng chủ động giới thiệu những sản phẩm đan lát thủ công của đồng bào mình và được khách thích thú, phản hồi tích cực.
"Chỉ là sự cố gắng nhỏ nhoi thôi, nhưng tôi mong góp chút công sức vào gìn giữ, tiếp nối nghề truyền thống của người dân Châu Ro trong nhịp sốn hiện đại này" - thầy Đào Quốc Trung bộc bạch.
và quét mã QR
Bình luận (0)