Khó cắt đứt đường lây bệnh tay chân miệng

* Phóng viên: Thời gian gần đây, dịch tay chân  miệng có dấu hiệu lan nhanh. Điều này có nằm trong dự báo của ngành y tế không, thưa ông?

- PGS-TS Nguyễn Trần Hiển:  Dù số ca mới mắc xảy ra hằng tuần không tăng nhưng vẫn duy trì ở mức cao như nhiều tuần trước đây. Điều này cũng đã được dự liệu từ trước. Nhưng cũng phải nói lại rằng đây là bệnh do nhiều virus thuộc nhóm virus đường ruột gây ra, lây lan rất phức tạp qua đường tiếp xúc trực tiếp hay gián tiếp với các chất tiết mũi, miệng, nước bọt, nước mụn phỏng vỡ, phân của trẻ bệnh, trẻ khỏi bệnh mang virus, trẻ lành và người lớn khỏe mạnh có mang virus.

Ngay cả biện pháp phòng bệnh cũng không đặc hiệu mà chỉ là vệ sinh cá nhân và thường xuyên rửa tay của cả người lớn chăm sóc trẻ và trẻ em. Trong khi đó việc kiểm soát, vệ sinh bàn tay đối với trẻ rất khó vì trẻ chưa ý thức được điều này mà phải do người lớn. Vì thế bệnh rất khó kiểm soát.

* Vậy đây có phải là dịch bệnh đặc biệt nguy hiểm không, thưa ông?

- Tay chân  miệng là bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm B, chưa phải là dịch đặc biệt nguy hiểm như cúm A/H5N1, SARS... Nếu so sánh với các bệnh nhóm A, tỉ lệ tử vong/mắc cũng không phải là cao. Đa số ca bệnh ở thể nhẹ, chỉ có một tỉ lệ nhỏ có biến chứng nặng, chủng virus này đã lưu hành nhiều năm qua chứ không phải là bệnh mới.

Một bệnh nhi tay chân miệng nặng được cấp cứu tại Bệnh viện Nhi Đồng 1 - TPHCM. Ảnh: HỒNG THÚY

* Nhưng tỉ lệ tử vong ở trẻ mắc bệnh đang tăng đột biến?

- Đến thời điểm này thì đây vẫn là câu hỏi còn bỏ ngỏ. Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi có nghi ngờ cơ địa của trẻ nhỏ có mối liên quan đến việc tử vong. Tuy nhiên, vấn đề vẫn đang tiếp tục được nghiên cứu thêm, nhất là độc tính virus tay chân  miệng ở trẻ tử vong. Hiện nay, nhiều trường hợp bệnh được xét nghiệm có virus EV71 nhưng không phải tất cả các trường hợp mang virus EV71 đều ở thể bệnh nặng.

Qua theo dõi tại miền Bắc, từ đầu năm đến nay, có hơn 100 ca bệnh dương tính với EV71 nhưng hầu hết là thể nhẹ, ở giai đoạn 1, được điều trị theo dõi tại nhà. Đến nay, chỉ có 2 trường hợp tử vong do EV71 được báo cáo...

* Ở các quốc gia khác có ghi nhận tình trạng tương tự như Việt Nam không, thưa ông?

- Dịch bệnh này đang diễn biến phức tạp ở nhiều nước chứ không riêng gì Việt Nam. Đối tượng mắc ở các nước cũng rơi vào nhóm trẻ dưới 5 tuổi là nhóm có miễn dịch kém. Các nghiên cứu ở châu Âu cũng cho thấy nhiều trẻ mang virus EV71 ở thể nhẹ hay không có biểu hiện lâm sàng.

* Một số ca bệnh dù nhập viện sớm nhưng vẫn tử vong khiến nhiều người lo lắng virus EV71 đã biến đổi về độc lực?

- Các nghiên cứu về virus học của Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương cho thấy 58% bệnh nhân tay chân  miệng dương tính với các virus đường ruột. Trong số đó, 33% dương tính với virus EV71. Phân tích sâu đặc điểm di truyền phân tử của virus EV71 cho thấy chủ yếu là phân nhóm C4, là chủng virus đã lưu hành trong những năm trước ở nước ta và không phát hiện có sự thay đổi của virus EV71.

Nhận định này cũng hoàn toàn phù hợp với nhận định của Tổ chức Y tế Thế giới là virus EV71 có thể gây bệnh nặng hơn so với các virus khác. Tuy nhiên, không có bằng chứng thuyết phục về sự biến chủng của virus EV71 có thể làm tăng quá trình nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương, gây, tử vong... Chỉ có điều năm nay bệnh cảnh lâm sàng có vẻ nặng hơn. Nhiều trường hợp bệnh diễn tiến rất nhanh.

* Với người lớn, nếu mang virus EV 71 có nguy hiểm không, thưa ông?

- Hiện chưa ghi nhận trường hợp người lớn mang virus EV71 mà bệnh diễn tiến ở thể nặng. Thực tế những ca bệnh là người lớn cũng rất ít mà tập trung chủ yếu là nhóm trẻ dưới 5 tuổi. Qua theo dõi ở các tỉnh phía Bắc cho thấy đa số ca bệnh xảy ra phát tán từ một nguồn nào đó chứ không phải lây từ trẻ mắc bệnh mà có thể lây từ người lành mang trùng. Đấy có thể là người lớn, trẻ em, thậm chí cả người đã điều trị khỏi rồi nhưng vẫn mang trùng mà không có biểu hiện bệnh, trong khi nguồn lây này rất khó kiểm soát. Tại Hà Nội, chúng tôi phát hiện một người lớn và một trẻ em khỏe mạnh bình thường nhưng có mang virus EV71 nên đang tiếp tục nghiên cứu về vấn đề này.

Vì thế, kể cả người lớn mắc bệnh cũng cần hiểu rằng bản thân mình mang mầm bệnh và cần thực hiện các biện pháp vệ sinh cá nhân, ăn chín, uống sôi… vì họ có thể là nguồn lây đối với cộng đồng và con trẻ.

* Viện Pasteur Nha Trang đề nghị địa phương công bố dịch để người dân có ý thức trong việc phòng chống. Quan điểm của ông thế nào?

- Theo tôi, vấn đề cốt lõi là làm thế nào để huy động toàn xã hội cắt đứt đường lây truyền của dịch bệnh này. Thủ tướng đã có công điện gửi UBND các tỉnh, TP; Bộ Y tế đã huy động cộng đồng và phối hợp liên ngành trong phòng chống bệnh tay chân miệng. Thực tế thời gian qua, UBND các cấp và ngành y tế đã rất cố gắng thực hiện nhưng cần phải tập trung tăng cường hơn nữa, truyền thông trực tiếp với thông điệp cụ thể và phù hợp cho các bà mẹ có con dưới 5 tuổi, với sự tham gia tích cực của Hội Phụ nữ. Chỉ có sự tham gia chủ động tích cực của mỗi bà mẹ và người chăm sóc trẻ cùng cộng đồng,  chúng ta mới có thể ngăn chặn được lây truyền dịch.

* Nhưng ông có cho rằng công bố dịch sẽ tác động đến ý thức của người dân trong việc phòng bệnh?

- Thực tế ngành y tế cũng đã thông báo thường xuyên về tình hình dịch và các biện pháp phòng chống. Đã là dịch rồi thì ngành y tế và các địa phương phải nỗ lực kiểm soát. Hiện nay, phải thực hiện rất quyết liệt các biện pháp phòng chống mới có thể cắt đứt được nguồn lây bệnh tay chân miệng, còn không thì dịch sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp. Việc công bố dịch thì phải thực hiện đúng luật, quyết định công bố dịch của Thủ tướng Chính phủ và cân nhắc tới một loạt vấn đề kinh tế - xã hội khác.