Men tiêu hóa: Hiểu đúng để dùng đúng

Hiện nay, khá nhiều người gọi men tiêu hóa (MTH) là thuốc hay chế phẩm có tác dụng giúp chức năng tiêu hóa tốt hơn, đặc biệt dùng cho trẻ em khi chúng chán ăn. Xem xét kỹ, ta sẽ thấy chế phẩm được gọi là MTH ấy thực ra là 2 loại khác nhau về bản chất, như vậy chữ MTH đã được dùng nên hiểu đúng với 2 nghĩa.

Chỉ dùng men tiêu hóa khi cần thiết

Nghĩa thứ nhất để chỉ chế phẩm chứa các enzyme giúp tiêu hóa thức ăn. Ở đây dùng từ MTH là đúng. Ta nên biết rằng từ miệng có dịch tiêu hóa là nước bọt chứa amylase (tiêu hóa tinh bột); còn ở dạ dày tiết ra dịch vị chứa axít hydrocloric và pepsin (tiêu hóa protein, tức chất đạm); trong đường ruột có dịch tụy, dịch mật, gọi chung là dịch ruột chứa nhiều enzyme như amylase (tiêu hóa tinh bột), lipase (tiêu hóa chất béo), trypsin (tiêu hóa chất đạm)... giúp hoàn tất việc tiêu hóa thức ăn, thức uống; nếu thiếu sẽ sinh ra khó tiêu, đầy bụng.

Một số thức ăn hằng ngày có thể hỗ trợ tiêu hóa nhờ kích thích bài tiết các MTH như một số gia vị thường dùng (gừng, hành, tỏi, tiêu, ớt...), một số khác cung cấp chính enzyme tiêu hóa thức ăn (đu đủ, thơm, sản phẩm lên men...). Để bổ sung MTH với thành phần là các enzyme, người ta làm ra các chế phẩm là thuốc. Ví dụ như Neopeptine là thuốc chứa các loại MTH như amylase, papain (enzyme có trong đu đủ xanh) và chất chống đầy hơi là simethicone, có tác dụng trị chứng ăn khó tiêu, đầy bụng, đặc biệt có dạng thuốc uống nhỏ giọt thích hợp cho trẻ con.

Chỉ dùng thuốc khi thật cần thiết để tránh lệ thuộc vào thuốcẢnh: Hoàng Triều

Nên lưu ý khi bổ sung MTH dưới dạng thuốc, xem như chúng ta đã bổ sung từ ngoài vào giúp cơ thể tiêu hóa thức ăn, vì thế chỉ dùng khi thực sự cần thiết. Không nên lạm dụng vì dùng dài ngày sẽ gây tác dụng ngược do lượng MTH được cung cấp nhiều từ bên ngoài sẽ ức chế các tuyến tiết ra MTH nội sinh có trong cơ thể.

Hiện nay, một số phụ huynh cho trẻ dùng quá đà thuốc Neopeptine vì lầm tưởng thuốc làm cho tăng cân. Như đã nói, thuốc không có tác dụng làm cho tăng cân mà chỉ giúp trẻ thiếu MTH ăn uống tốt hơn; lưu ý khi dùng thuốc vẫn phải ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng mới mong tăng cân. Chỉ dùng thuốc khi thật cần thiết để tránh lệ thuộc vào thuốc, thông thường chỉ dùng không quá 7-10 ngày, ngưng dùng thuốc 7-10 ngày nếu muốn tiếp tục dùng lại. Các phụ huynh có thể cho trẻ dùng thuốc thử trong một thời gian, nếu thấy trẻ ăn uống tốt thì tiếp tục dùng, còn dùng thử mà không thấy cải thiện thì ngưng dùng.

Nên gọi là men vi sinh

Nghĩa thứ hai của MTH mà một số phụ huynh hay dùng để chỉ chế phẩm chứa các vi sinh vật có ích khi uống vào nhằm cải thiện sự cân bằng của hệ tạp khuẩn ruột và có ích cho sức khỏe người dùng. Trong trường hợp này, không nên gọi là MTH mà nên gọi là men vi sinh hay gọi theo tiếng nước ngoài đã trở thành thông dụng là probiotic. Probiotic có nguồn gốc vi sinh vật và có nghĩa là “trợ sinh”.

Ta nên biết trong ruột con người hiện diện rất nhiều loại vi khuẩn (VK) tạo thành quần thể gọi là tạp khuẩn ruột. Trong tạp khuẩn ruột, ngoài VK gây bệnh còn có VK có ích. Chính các VK có ích giúp tiêu hóa tốt thức ăn, tiêu sạch và tái hấp thu phần thức ăn còn sót lại ở ruột già, giúp tổng hợp một số vitamin nhóm B, vitamin K…, đặc biệt giúp cân bằng với VK có hại, làm cho VK có hại không tăng sinh quá đáng gây bệnh. Nếu vì lý do nào đó (như an toàn vệ sinh thực phẩm quá kém, uống nhiều bia rượu, dùng kháng sinh, stress...), sự cân bằng trong hệ tạp khuẩn ruột bị đảo lộn dẫn đến rối loạn đường ruột, thể hiện qua các tình trạng: tiêu chảy, khó tiêu, trướng bụng, giảm khả năng hấp thu chất dinh dưỡng…

Được sử dụng từ lâu đời, men vi sinh trong thực phẩm như sữa chua (yaourt), dưa chua, kim chi... cho thấy lợi ích và an toàn đối với hệ tiêu hóa. Tuy nhiên, trong trường hợp không đủ lượng hoặc bị mất cân bằng quá đáng tạp khuẩn ruột, lúc đó có thể dùng chế phẩm men vi sinh. Riêng đối với trẻ em, cũng giống trường hợp MTH nêu trên, các bậc phụ huynh hãy cho dùng thử trong một thời gian, nếu thấy trẻ ăn uống tốt thì tiếp tục dùng, còn dùng thử mà không thấy cải thiện thì ngưng dùng. Mặt khác, cho trẻ dùng thuốc khi thật cần thiết, tức nghi ngờ trẻ bị rối loạn tạp khuẩn; thông thường chỉ dùng không quá 7-10 ngày, ngưng dùng thuốc 7-10 ngày nếu muốn tiếp tục dùng lại. Một thực phẩm có tác dụng gần tương tự men vi sinh, chính là sữa chua. Ăn sữa chua vừa được cung cấp chất dinh dưỡng vừa có tác dụng giúp cân bằng hệ tạp khuẩn ruột.