Tạo dựng cuộc sống bền vững giữa đại ngàn

Kho Mường nằm lọt thỏm giữa đại ngàn, xung quanh là những dãy núi cao bao bọc nên bản làng gần như biệt lập với bên ngoài. Thế nhưng, 64 hộ/336 người dân ở đây có cuộc sống khá đầy đủ nhờ gìn giữ, bảo vệ hang động và những cánh rừng nguyên sinh để làm du lịch cộng đồng.

"Sơn Đoòng" của xứ Thanh

Bản Kho Mường cách trung tâm xã Pù Luông khoảng 7 km. Nếu không có ai dẫn đường thì nhiều người sẽ đi lạc khi muốn tới bản này, bởi phải di chuyển qua nhiều cung đường đèo núi, xuôi xuống một con dốc cao...

Dù nằm ở vùng đệm Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Luông nhưng Kho Mường không khác gì tọa lạc giữa vùng lõi. Giữa khung cảnh thiên nhiên kỳ vĩ, những nhà sàn nằm nép mình bên sườn núi chạy dọc theo con suối nhỏ...

Do nằm giữa đại ngàn Pù Luông nên ở cuối bản có một hang động độc đáo - hang Kho Mường, mà người dân thường gọi là hang Dơi (vì có nhiều dơi sinh sống), được kiến tạo từ hàng trăm triệu năm trước. Sau khi hang Dơi được phát hiện bởi một số nhà khoa học tới đây triển khai đề tài nghiên cứu, bản Kho Mường trở thành điểm đến thu hút nhiều du khách, nhất là những khách nước ngoài thích khám phá thiên nhiên.

Ông Lê Đình Phương, Giám đốc Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, cho biết hang Dơi là một trong nhiều hang động độc đáo, hấp dẫn được phát hiện ở khu bảo tồn này. Hang Dơi được tạo nên bởi những khối đá vôi hình thành từ 250 triệu năm trước với đặc điểm của địa hình karst - địa hình các kiểu phân rã đặc trưng thông thường, được đánh dấu với các hệ thống thoát nước theo hang động ngầm dưới nước.

Hang Dơi có cảnh quan rất đẹp, mang vẻ huyền bí, có nét tương đồng với hang Sơn Đoòng - một kiệt tác thiên nhiên ở tỉnh Quảng Trị. Vì thế, hang Dơi thường được ví như "Sơn Đoòng" của xứ Thanh.

Theo ông Hà Đình Nếch - người từng hàng chục năm làm trưởng bản, 100% dân bản Kho Mường là đồng bào dân tộc Thái. Ông cũng không rõ Kho Mường được người dân tìm đến sinh sống từ bao giờ, song theo nhiều già làng kể lại thì bản này đã tồn tại gần 200 năm.

"Dân bản chúng tôi sống nương tựa nhau bao đời nay. Trước đây, đường sá đi lại khó khăn, giờ có đường giao thông bằng bê-tông nên việc giao thương với bên ngoài thuận tiện hơn rất nhiều" - ông Nếch nhớ lại.

Phát triển du lịch cộng đồng

Ông Hà Văn Thào, Trưởng bản Kho Mường, cho biết trước đây, cuộc sống của người dân gặp nhiều khó khăn. Từ khi được chính quyền địa phương hỗ trợ, được Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Luông lồng ghép các chương trình phát triển kinh tế vườn đồi, đặc biệt trong khoảng 10 năm trở lại đây, nhờ du lịch cộng đồng, Kho Mường đã "thay da, đổi thịt" từng ngày.

"Bản làng thực sự đổi thay từ khi du lịch cộng đồng ở Pù Luông phát triển. Nhiều gia đình đã thoát nghèo, thậm chí vươn lên khá giả, nhờ nuôi heo, gà bản địa, vịt Cổ Lũng; trồng rau củ quả hữu cơ... cung cấp cho các homestay" - ông Thào hồ hởi.

Kho Mường đang dần trở thành điểm đến du lịch cộng đồng đầy sức hút; góp phần quan trọng trong việc giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa, phong tục tập quán và nâng cao thu nhập cho dân bản. Cả bản có 64 hộ thì nay chỉ còn chưa tới 20 hộ nghèo; thu nhập bình quân đầu người đạt trên 16 triệu đồng/năm.

"Mỗi năm, Kho Mường đón hàng ngàn lượt du khách tới tham quan, đặc biệt là khách quốc tế. Từ đó, dân bản có thêm nhiều nguồn thu nhập từ dịch vụ du lịch" - ông Lê Đình Phương nhấn mạnh.

Theo Giám đốc Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, để giúp dân bản Kho Mường có cuộc sống bền vững giữa núi rừng, đơn vị đã triển khai nhiều chương trình như: hỗ trợ người dân làm du lịch, thành lập đội xe ôm đưa đón du khách...

Sau khi khảo sát, Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Luông đã chọn 10 gia đình có những nhà sàn truyền thống rồi giúp họ sửa sang lại, tập huấn kỹ năng giao tiếp, nấu ăn... để phục vụ khách du lịch. Từ những mô hình điểm này, nhiều gia đình ở Kho Mường đã tự cải tạo lại nhà sàn để phục vụ du khách lưu trú, trải nghiệm. Nhờ vậy, không chỉ thoát nghèo, nhiều hộ dân đã trở nên khá giả với thu nhập 150-200 triệu đồng/năm.

Trưởng bản Hà Văn Thào cho biết ngoài việc được hỗ trợ làm du lịch, nhiều dịch vụ đi kèm đã giúp người dân Kho Mường có thêm nguồn thu nhập, như: làm hướng dẫn viên, chạy xe ôm chở khách tham quan. "Du lịch thực sự đã làm thay đổi bản làng, giúp người dân có cuộc sống đủ đầy, không còn phải tha phương cầu thực như trước nữa" - ông Thào khẳng định.