Thay đổi tâm thế

Dù kỳ thi này không quá dài ngày như đại học, nhưng nó khiến cả phụ huynh và học sinh "ăn không ngon, ngủ không yên". Năm nay, ở nhiều tỉnh, thành phố, hàng chục ngàn học sinh thi mà không đỗ vào trường công lập vì chỉ tiêu có hạn. Nhiều em còn không dự thi. Và rồi câu hỏi lớn hiện ra: các em ấy sẽ đi đâu, về đâu?

Không ít người coi việc "trượt lớp 10 công lập" là một thất bại, là bước sẩy chân khiến tương lai mờ mịt. Học nghề thì bị coi nhẹ. Trường tư học phí cao, dù Nhà nước đã có chính sách hỗ trợ học phí. Học ở trung tâm giáo dục thường xuyên lại hay bị mang tiếng. Cái nhìn xã hội, áp lực gia đình, kỳ vọng bạn bè... như đổ dồn lên vai những em mới 15 - 16 tuổi, ở lứa tuổi mộng mơ và dễ tổn thương. Nhưng cần nhìn nhận công bằng và tỉnh táo hơn: không vào được lớp 10 công lập chỉ là một bước ngoặt, không phải là ngõ cụt của tương lai.

Việt Nam đang bước vào giai đoạn cải cách mạnh mẽ giáo dục. Dự thảo Luật Giáo dục sửa đổi lần này đang đưa vào một điểm mới: hình thành hệ trung học nghề, tích hợp cả kiến thức văn hóa cốt lõi của THPT với kỹ năng nghề nghiệp thực tế. Đây là cách mà nhiều quốc gia tiên tiến đã triển khai như Đức, Phần Lan, Thụy Sĩ, Singapore... 

Theo hướng này, học sinh sau THCS có thể học tiếp lên trung học nghề thay vì chỉ có con đường "vào lớp 10 công lập rồi lên đại học". Quan trọng nhất là: tốt nghiệp trung học nghề vẫn được công nhận có trình độ trung học, bình đẳng về cơ hội học tiếp, việc làm, khởi nghiệp và phát triển nghề nghiệp. 

Không học nặng lý thuyết, các em sẽ được học những môn văn hóa thiết yếu để sống và làm việc, song song với rèn luyện kỹ năng nghề. Các em được thực hành nhiều, học gắn với doanh nghiệp, tình huống thực tiễn, sát nhu cầu lao động. Trong khi đó, thị trường lao động hiện nay rất cần nhân lực có tay nghề vững vàng, đặc biệt trong các lĩnh vực như điện - nước, cơ khí, công nghệ ô tô, IT, logistics, chăm sóc sức khỏe... Thực tế ở nhiều nước cho thấy: học sinh tốt nghiệp trung học nghề có việc làm ngay, thu nhập ổn định.

Điều cần thiết lúc này là tâm thế của học sinh và gia đình cần thay đổi. Chúng ta đã quá quen với "con đường mặc định": lớp 10 công lập - tốt nghiệp THPT - vào đại học. Nhưng giáo dục hiện đại không chỉ có một đường ray. Có nhiều cách để thành công, để trở thành người có nghề, có học vấn, có giá trị với xã hội. Với một đứa trẻ 15 tuổi, không đỗ lớp 10 công lập không phải là dấu chấm hết. 

Đó có thể là ngã rẽ phù hợp hơn, nơi các em học bằng trải nghiệm, bằng thực hành, bằng công việc thật. Quan trọng là các em vẫn được học, được phát triển và trưởng thành theo cách riêng của mình.

Phụ huynh cũng cần bình tĩnh và tỉnh táo. Không phải ai cũng phải vào đại học mới có tương lai. Không vào được trường công lập không có nghĩa là học dở hay kém cỏi. Có thể các em chưa hợp với kiểu thi cử đó, hoặc hoàn cảnh không cho phép, hoặc đơn giản là cần một con đường khác sát với năng lực và đam mê của mình hơn. 

Tương lai không khép lại nếu các em không từ bỏ. Gia đình, nhà trường và chính sách cần là điểm tựa để các em bước tiếp, không mặc cảm, không bỏ cuộc.