Bóng ma 1MDB trở lại

Ủy ban Chống tham nhũng Malaysia (MACC) ngày 24-5 tiếp tục thẩm vấn cựu Thủ tướng Najib Razak liên quan đến nghi án tham nhũng nhiều tỉ USD liên quan đến quỹ nhà nước 1MalaysiaDevelopment Berhad (1MDB). Cuộc thẩm vấn đầu tiên diễn ra hôm 22-5 và kéo dài hơn 4 giờ.

Bất thường ngay từ đầu

Những cuộc thẩm vấn trên diễn ra giữa lúc Chủ tịch MACC, ông Mohd Shukri Abdull, tiết lộ một số nhân chứng đã mất tích và bản thân ông bị đe dọa tính mạng trong khi theo đuổi vụ án bị nghi có liên quan đến ông Najib hồi năm 2015. Ý ông muốn nhắc đến cuộc điều tra Công ty SRC, từng là công ty con của 1MDB.

Bóng ma 1MDB này trở lại ám ông Najib sau khi chính phủ của tân Thủ tướng Mahathir Mohamad quyết không cho một trong những vụ bê bối tài chính lớn nhất lịch sử đất nước chìm xuồng. Văn phòng Thủ tướng cho biết Malaysia cũng tìm kiếm sự hợp tác từ các cơ quan thực thi pháp luật của Mỹ, Canada, Singapore, Thụy Sĩ và một số quốc gia có liên quan.

Ông Najib Razak đến trụ sở Ủy ban Chống tham nhũng Malaysia hôm 22-5 Ảnh: REUTERS

Không lâu sau khi lên nắm quyền năm 2009, ông Najib thành lập 1MDB với mục đích tập trung vào những dự án đầu tư nhằm thúc đẩy kinh tế phát triển. Trong suốt 7 năm, ông làm chủ tịch hội đồng tư vấn và nắm quyền kiểm soát toàn bộ quyết định đầu tư của 1MDB.

Theo đài ChannelNews Asia, những bất thường tài chính quanh 1MDB được cho là xuất hiện ngay trong năm quỹ này ra đời. Hồi tháng 9-2009, 1MDB gia nhập liên doanh 2,5 tỉ USD với Công ty dầu tư nhân PetroSaudi International (PSI) của Ả Rập Saudi. Hội đồng Quản trị 1MDB và Ngân hàng Trung ương Malaysia sau đó chấp thuận chuyển 1 tỉ USD - vay của công quỹ - cho liên doanh này. Còn đối tác PSI cũng đóng góp số tài sản trị giá 1,5 tỉ USD.

Tuy nhiên, Bộ Tư pháp Mỹ cho biết khoảng 700 triệu USD trong số khoản tiền 1 tỉ USD nói trên đã được chuyển đến 1 tài khoản ngân hàng Thụy Sĩ đứng tên Good Star Ltd bởi một người tên Jho Low - bạn thân của Riza Aziz, con trai riêng của vợ ông Najib. Trong giai đoạn 2009 - 2011, các nhà điều tra Mỹ phát hiện hơn 1 tỉ USD đã được biển thủ từ 1MDB và chuyển sang Good Star. Người ta tin rằng Jho Low sinh sống ở nước ngoài trong 2 năm qua và số tài sản khủng của ông ta - từ tác phẩm hội họa đến du thuyền sang trọng Equanimity, máy bay riêng và cơ ngơi hạng sang ở Mỹ - được cho là có được nhờ hàng trăm triệu USD từ 1MDB.

"Quan chức Malaysia số 1"

Quỹ 1MDB bắt đầu thu hút sự chú ý của thế giới gần 3 năm trước khi tờ The Wall Street Journal (WSJ) ngày 2-7-2015 đưa tin rằng các nhà điều tra Malaysia đã phát hiện gần 700 triệu USD được gửi vào các tài khoản ngân hàng nghi của ông Najib. WSJ trích dẫn tài liệu từ một cuộc điều tra của chính phủ xác định số tiền trên được gửi thông qua các cơ quan chính phủ, ngân hàng và công ty có liên quan đến 1MDB.

Theo điều tra của Bộ Tư pháp Mỹ, tình trạng tham nhũng tại 1MDB diễn ra qua nhiều giai đoạn trong suốt mấy năm trời, liên quan đến nhiều người, trong đó có ông Najib, nhân vật được các nhà điều tra Mỹ gọi là "Quan chức Malaysia số 1". Thông qua một trung gian, các khoản tiền biển thủ từ 1MDB được chuyển cho "quan chức Malaysia số 1". Các nhà điều tra Mỹ cáo buộc khoảng 4,5 tỉ USD đã bị đánh cắp từ 1MDB bởi các cộng sự của ông Najib trong giai đoạn 2009-2014, trong đó 700 triệu USD được chuyển đến tài khoản ngân hàng của cựu thủ tướng này.

Sau khi xuất hiện cáo buộc "bom tấn" nói trên, sức ép buộc ông Najib từ chức ngày càng lớn. Rạn nứt cũng gia tăng trong nội bộ Đảng Tổ chức Dân tộc Mã Lai Thống nhất (UMNO) do ông Najib đứng đầu. Dù vậy, trong vòng chưa đầy 1 tháng sau đó, ông Najib đã cách chức 2 bộ trưởng trong một cuộc cải tổ được dư luận đánh giá là nhằm bịt miệng những người chất vấn ông. Ngoài ra, nhà lãnh đạo này còn sa thải Tổng chưởng lý Abdul Gani Patail, nhân vật đứng đầu lực lượng đặc nhiệm điều tra 1MDB.

Ông Najib cho đến giờ vẫn khẳng định không làm gì sai trái. Dù vậy, sự hoài nghi chỉ tăng chứ không giảm sau khi các nhà điều tra Malaysia hôm 24-5 cho biết đã đếm xong khoản tiền mặt thu được tại các căn hộ liên quan đến cựu lãnh đạo này - có tổng giá trị khoảng 120 triệu ringgit (30 triệu USD) - vào tuần rồi, bên cạnh số hàng hóa cao cấp trị giá ít nhất 200 triệu ringgit. Trong báo cáo gửi cảnh sát, ông Najib giải thích đây là khoản tiền được bạn bè ông quyên tặng cho chiến dịch tranh cử của liên minh Mặt trận Quốc gia.

Theo báo cáo kiểm toán mới được giải mật, quỹ 1MDB nợ tổng cộng 74,6 tỉ ringgit từ tháng 11-2015 đến tháng 5-2039, tính luôn cả tiền lời và tiền vay mượn, đe dọa đến ngân sách quốc gia. Tân Bộ trưởng Tài chính Malaysia Lim Guan Eng hôm 22-5 chỉ trích chính phủ tiền nhiệm lừa dối công chúng và quốc hội về quỹ này khi bỏ ra khoản tiền 6,98 tỉ ringgit để giải cứu quỹ này từ tháng 4-2017 cho đến giờ.

Thủ tướng Mahathir Mohamad nhận định kết quả điều tra ban đầu cho thấy những sai phạm liên quan đến 1MDB nghiêm trọng hơn dự kiến, cũng như cam kết sẽ không có bất kỳ "thỏa thuận" nào dành cho ông Najib, người sẽ phải nhận lãnh hậu quả nếu bị kết tội.