"Chặn cửa" đầu tư Trung Quốc

Sự quyết liệt của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump với các thương vụ thâu tóm của doanh nghiệp Trung Quốc đã bắt đầu được phản ánh vào những con số mới nhất.

Nhiều nước nói "không"

Giá trị đầu tư của Trung Quốc vào Mỹ trong nửa đầu năm nay chỉ đạt 1,8 tỉ USD, giảm hơn 90% so với cùng kỳ năm ngoái và thấp nhất trong 7 năm, theo số liệu của Công ty Tư vấn Rhodium Group. Khi Mỹ mạnh tay hơn với các khoản đầu tư của nền kinh tế số 2 thế giới - bằng việc ngăn chặn hàng loạt thương vụ giá trị lớn trong năm nay, nhiều nhà đầu tư và chuyên gia tư vấn cho rằng Trung Quốc sẽ tìm cơ hội ở các thị trường khác. Tuy nhiên, sự lạc quan đó dường như quá vội vàng. Những tháng gần đây, Đức, Pháp, Anh, Liên minh châu Âu (EU), Úc, Nhật và Canada đồng loạt gia nhập chiến dịch phản kháng toàn cầu chưa từng có tiền lệ chống lại nguồn vốn Trung Quốc, với lý do chủ yếu là lo ngại an ninh.

Các thương vụ thâu tóm của Trung Quốc ở nước ngoài ngày càng gặp nhiều rắc rối. Hồi tháng 8, chính phủ Đức lần đầu tiên phủ quyết thương vụ thâu tóm của doanh nghiệp Trung Quốc. Vì lý do an ninh quốc gia, Berlin đã ngăn chặn đề xuất từ công ty sản xuất thiết bị hạt nhân Yantai Taihai của Trung Quốc nhằm mua lại Leifeld Metal Spinning - một doanh nghiệp trong ngành công nghiệp hạt nhân và hàng không vũ trụ của Đức. Nền kinh tế số 1 châu Âu đã bắt đầu soạn thảo dự luật kiểm soát đầu tư sau hàng loạt thương vụ thâu tóm đình đám của Trung Quốc, bao gồm thương vụ 5 tỉ USD mua lại Kuka (nhà sản xuất robot đầu ngành của Đức) vào năm 2016. Lo ngại "cơn khát" của Bắc Kinh với những công nghệ tiên tiến, năm ngoái chính phủ Đức cũng sửa luật để tăng quyền của chính phủ trong việc giới hạn nhà đầu tư nước ngoài sở hữu không quá 25% cổ phần trong các doanh nghiệp thuộc công nghiệp hạ tầng quan trọng. Cũng vì lý do an ninh, hồi tháng 5, Canada đóng băng thương vụ Công ty Xây dựng Viễn thông của Trung Quốc muốn mua lại công ty xây dựng Aecon của nước này.

Robot Kuka của Đức đã về tay Công ty Midea của Trung Quốc sau thương vụ thâu tóm trị giá 5 tỉ USD năm 2016 Ảnh: REUTERS

Không còn dễ dãi

Kết quả là đầu tư trực tiếp ra nước ngoài của Trung Quốc đã giảm trên toàn cầu lần đầu tiên kể từ năm 2002, từ mức đỉnh điểm 196,15 tỉ USD trong năm 2016 xuống còn 124,6 tỉ USD, theo dữ liệu của Hội nghị Liên Hiệp Quốc về Thương mại và phát triển. Theo nhận định của ông Jeremy Zucker, đồng Giám đốc Công ty Luật Dechert (Mỹ), yếu tố lớn châm ngòi cho chiến dịch trên chính là tuyên bố của Trung Quốc đòi thống lĩnh công nghệ cao trong 7 năm trong chương trình gọi là "Made in China 2025". "Phương Tây xem điều đó như một lời tuyên chiến" - ông Zucker nhấn mạnh.

Trong khi đó, phát biểu về Sáng kiến Vành đai và con đường của Trung Quốc (BRI) tại sự kiện diễn ra ở trụ sở Washington của Tập đoàn Đầu tư Tư nhân hải ngoại (OPIC) hôm 12-9, CEO của tập đoàn này - ông Ray Washburn - chỉ rõ Trung Quốc tới các nước khác không nhằm giúp đỡ mà chỉ đầu tư để nắm quyền kiểm soát tài nguyên ở những nơi đó. Ông này cảnh báo Bắc Kinh cố tình đẩy các nước đối tác vào bẫy nợ, rồi đòi họ thế chấp các mỏ khoáng sản quý, tài nguyên hiếm hay những tài sản tương tự làm "vật bảo đảm".

Theo hãng thông tấn AP (Mỹ), nhiều chính phủ, trong đó có Nepal, Sri Lanka và Thái Lan, đã hủy bỏ hoặc thu hẹp các dự án do Trung Quốc đầu tư do chi phí cao hoặc hứng nhiều chỉ trích vì quá ít lợi ích dành cho các công ty địa phương. Tại Kenya, chính phủ của Tổng thống Uhuru Kenyatta vấp phải các cuộc biểu tình và đình công của các hãng điều hành trạm xăng dầu nước này sau khi áp thuế 16% đối với nhiên liệu trong tháng này để trả chi phí xây dựng. Khoản nợ mà Kenya phải thanh toán cho các ngân hàng Trung Quốc dự kiến sẽ tăng gấp 3 so với hiện nay vào năm 2019. "Kenya đang dần chìm sâu vào chính sách ngoại giao bẫy nợ của Trung Quốc" - nhà bình luận Jaindi Kisero viết trên báo Daily Nation.

Theo Sáng kiến Nghiên cứu Trung Quốc - châu Phi thuộc Trường ĐH Johns Hopkins, Trung Quốc hiện là chủ nợ chính của châu Phi với khoản tiền cho vay lên tới 136 tỉ USD từ năm 2000. Tuy nhiên, báo The South China Morning Post bình luận người châu Phi không còn dễ dãi như trước, họ đã nắm được cái giá phải trả. Do đó, các chuyên gia chỉ ra rằng những quốc gia như Trung Quốc vẫn phải rót thêm nhiều tiền mới có thể tạo dựng ảnh hưởng ở châu Phi. Thế là những tài nguyên giá rẻ mà Trung Quốc khai thác được ở châu Phi hóa ra lại đắt hơn so với dự tính.