Cuộc chiến chống các biến thể SARS-CoV-2

Cuối tuần rồi, Thủ tướng Anh Boris Johnson lên tiếng xác nhận rằng biến thể phát hiện ở Anh B.1.1.7 có khả năng gây chết người tăng 30% cùng với khả năng lây lan cũng tăng 70% so với các "đàn anh" virus SARS-CoV-2 trước đó.

Điểm mặt 3 biến thể nguy hiểm

Bộ trưởng Bộ Y tế và Chăm sóc xã hội của Anh Matt Hancock cũng chính thức xác nhận hôm 24-1 rằng đã có 77 trường hợp nhiễm SARS-CoV-2 biến thể Nam Phi 501Y.V2 được phát hiện ở Anh với nguồn lây nhiễm chủ yếu đến từ du lịch.

Trên bình diện thế giới, các biến thể virus gây ra đại dịch Covid-19 Anh và Nam Phi đang lây lan nhanh chóng đến mức báo động. Hiện biến thể Anh đã có mặt ở hơn 50 quốc gia và biến thể Nam Phi xuất hiện ở 23 quốc gia.

Trong khi đó, biến thể P.1 đang hoành hành khủng khiếp ở Brazil và nó cũng đã xuất hiện ở Hàn Quốc, Đức, Peru và quần đảo Faroe (mỗi nơi đều có 1 trường hợp), và Nhật Bản (4 trường hợp) thông qua những người du lịch và mới nhất là ca nhiễm biến thể Brazil đầu tiên cũng được phát hiện ở Mỹ - bang Minnesota.

Có 17 biến thể của SARS-CoV-2 đang tồn tại. Kể từ tháng 6-2020, D614G được xem như là biến thể chính có mặt hầu hết ở các châu lục nhưng hiện vị trí này đang dần bị soán ngôi bởi 3 biến thể mới nguy hiểm hơn. Biến thể thứ nhất là B.1.1.7 được phát hiện ở Anh vào tháng 9-2020, biến thể thứ hai 501Y.V2 (tên khác là B.1.351) phát hiện đầu tiên ở Nam Phi sau đó 1 tháng và ở Anh vào tháng 12-2020 và cuối cùng là biến thể P.1 phát hiện vào tháng 12-2020 ở Manaus - Bắc Brazil.

Chuyên gia Đan Mạch ở Trường ĐH Aalborg phân tích biến thể B.1.1.7 đang hoành hành ở Anh và hơn 50 quốc gia khác Ảnh: REUTERS

Tại sao P.1 đáng chú ý?

Biến thể P.1 mang trong mình 17 đột biến thay thế amino acid, 3 đột biến mất đoạn, 4 đột biến đồng nghĩa, một đột biến chèn. P.1 và B.1.1.7, 501Y.V2 có điểm tương đồng đó là các đột biến xuất hiện đa số ở phần protein gai mà vi khuẩn dùng để bám vào màng tế bào người để tạo bước đệm xâm nhập vào tế bào và gây bệnh. Cả 3 biến thể này đều mang trong nó đột biến thay thế N501Y và đột biến mất đoạn del11288-11296. Riêng 2 biến thể P.1 và 501Y.V2 còn mang thêm 2 đột biến về vị trí E484K và K417N/T.

Các đột biến trên cả 3 biến thể này dường như phát sinh hoàn toàn độc lập. Cả 2 biến thể P.1 và 501Y.V2 rất có khả năng liên quan đến việc gia tăng nhanh chóng các ca nhiễm virus ở các khu vực đã có tỉ lệ lây nhiễm cao trước đó. Do đó, điều cần thiết là phải nhanh chóng điều tra xem liệu có phải 2 biến thể này làm gia tăng tỉ lệ tái nhiễm ở những người đã bị nhiễm trước đó hay không.

Tại sao các biến thể nguy hiểm này xuất hiện liên tiếp gần như cùng một lúc tại các khu vực khác nhau trên thế giới và đồng thời cùng mang trong nó các đột biến giống nhau? Có giả thiết cho rằng đó là kết quả của quá trình tiến hóa tự nhiên nhưng cũng có ý kiến cho là nó có thể đến từ những bệnh nhân bị nhiễm SARS-CoV-2 trong một thời gian và virus lợi dụng chính cơ thể người để thực hiện quá trình đột biến một cách hiệu quả hơn.

Điều đáng lo ở đây là biến thể mới B.1.1.7 phát hiện ở Anh mang cả 2 khả năng hủy diệt đáng sợ đó: khả năng lây nhiễm hơn 70% và đồng thời gây chết người hơn 30% so với các dòng virus "đàn anh" của nó. Tuy chưa có kết quả công bố chính thức cho các biến thể 501Y.V2 và P.1 nhưng nếu một trong 2 có khả năng lây nhiễm và gây chết người cao hơn biến thể B.1.1.7 thì kết quả thật đáng sợ vì bản thân chúng đã mang những đột biến có khả năng tránh được hệ thống miễn dịch của cơ thể người. Hiện tại chưa quốc gia nào hoàn tất tiêm vắc-xin cho toàn dân cả, nghĩa là kế hoạch miễn dịch cộng đồng chắc chắn là bất khả thi.