Đằng sau cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung

Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung Quốc đã chính thức bắt đầu hôm 6-7 và nhiều khả năng còn kéo dài khi hai nền kinh tế hàng đầu thế giới cho thấy dấu hiệu quyết đấu đến cùng.

Căng thẳng chiến lược

Không lâu sau khi hai bên đánh thuế 25% lên 34 tỉ USD hàng hóa nhập khẩu của nhau, giới chức Mỹ cho biết đang xem xét bước đi tương tự đối với 17 tỉ USD hàng hóa của Trung Quốc trong tháng tới - một động thái chắc chắn sẽ bị Bắc Kinh đáp trả tương xứng. Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ dự định "bắn phát súng thuế" tiếp theo sau khi tham khảo ý kiến các lãnh đạo doanh nghiệp. Theo Washington, bước đi này nhằm "trừng phạt Bắc Kinh vì đánh cắp sở hữu trí tuệ và công nghệ của công ty Mỹ".

Không dừng lại ở đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump dọa tung thêm đòn - đánh thuế lên hơn 500 tỉ USD hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc - nếu Bắc Kinh tiếp tục trả đũa và không đáp ứng những đòi hỏi của ông. Ngoài việc kêu gọi chỉnh sửa những tập quán thương mại bị xem là không công bằng của Trung Quốc, ông Trump còn đòi nước này giải quyết bài toán mất cân bằng thương mại nghiêm trọng. Mỹ cho biết thâm hụt thương mại của họ với Trung Quốc đạt mức 375,23 tỉ USD năm ngoái.

Dù vậy, những mục tiêu của vòng áp thuế đầu tiên phần nào nêu bật bất đồng thương mại Mỹ - Trung hiện nay không chỉ xoay quanh chuyện hạn chế xâm nhập thị trường, quyền sở hữu trí tuệ hoặc chênh lệch thương mại.

Sâu xa hơn, theo trang Bloomberg, lựa chọn của hai bên phản ánh sự cạnh tranh ngày càng gay gắt về kinh tế, quân sự, ảnh hưởng toàn cầu giữa Mỹ và Trung Quốc, hai quốc gia có nhiều khác biệt về lập trường và tham vọng. Căng thẳng chiến lược này nhiều khả năng chỉ tăng chứ không giảm bất kể cuộc đối đầu thuế hiện nay có kết cục ra sao.

Với việc đánh thuế lên những hàng hóa công nghệ cao của Bắc Kinh, Mỹ muốn gây sức ép lên chương trình "Sản xuất tại Trung Quốc 2025" - một sáng kiến nhằm biến quốc gia đông dân nhất thế giới thành cường quốc sản xuất tiên tiến. Ngoài ra, Washington còn dọa tăng cường "soi" hoạt động đầu tư của Trung Quốc tại Mỹ, nhất là trong những lĩnh vực công nghệ nhạy cảm và hạn chế cấp thị thực cho công dân nước này.

Ở chiều ngược lại, Trung Quốc cố tình chọn mục tiêu là những nông sản Mỹ đến từ các bang có nhiều cử tri ủng hộ ông Trump nhằm chia rẽ họ. Nhà lãnh đạo này và Đảng Cộng hòa chắc chắn phải lo ngại bởi họ không muốn thấy những tác động tiêu cực đến kinh tế và việc làm trước thềm cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào tháng 11 tới. Không gì lạ khi một số thành viên Cộng hòa cho rằng Washington nên làm việc với các đồng minh để cô lập Bắc Kinh hơn là leo thang chiến tranh thương mại.

Container hàng hóa được đưa lên một con tàu Trung Quốc tại cảng Long Beach ở bang California - Mỹ Ảnh: REUTERS

Tốn kém và vô ích

Bằng cách ra đòn thuế quan, Mỹ muốn sản phẩm Trung Quốc trở nên đắt đỏ hơn với người tiêu dùng, công ty Mỹ với hy vọng doanh nghiệp Trung Quốc sẽ không còn bán được nhiều hàng như trước. Dù vậy, tờ The New York Times nhận định con đường dẫn đến kết quả mong muốn của ông Trump vẫn còn mịt mù.

Bà Erin Ennis, Phó Chủ tịch cấp cao Hội đồng Kinh doanh Mỹ - Trung Quốc, cho biết ngay cả những công ty Mỹ làm ăn với Trung Quốc dù đồng tình với những phàn nàn của ông chủ Nhà Trắng nhưng vẫn không tin biện pháp thuế quan sẽ khuất phục được Bắc Kinh.

Trong khi đó, số liệu của Bộ Thương mại Trung Quốc cho thấy trong số 34 tỉ USD hàng hóa bị Mỹ áp thuế, 59% do các doanh nghiệp nước ngoài sản xuất tại Trung Quốc. Đáng chú ý là các công ty Mỹ chiếm một phần đáng kể trong danh sách này. Nhiều người tiêu dùng và một số ngành công nghiệp tại Mỹ, trong đó có những nông dân và nhà sản xuất nhỏ ủng hộ ông Trump, cũng đang bị vạ lây bởi cuộc đối đầu.

Nỗi lo lúc này là Nhà Trắng có thể sa đà vào trừng phạt thương mại, thay vì có chiến lược rõ ràng để giải quyết bất đồng giữa Mỹ và các đối tác thương mại, nhất là Trung Quốc. Ông Scott Kennedy, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (Mỹ), nhận định sự leo thang của cuộc chiến đồng nghĩa sẽ có cái giá về kinh tế và chính trị phải trả để đưa 2 bên trở lại bàn đàm phán. Câu hỏi đặt ra là từ giờ cho đến đó, chuyện gì sẽ xảy ra với các thị trường tài chính, phản ứng của cử tri Mỹ và liệu kinh tế Trung Quốc có "thấm đòn" hay không.

Bi quan hơn, ông Adam Posen, Chủ tịch Viện Kinh tế quốc tế Peterson (Mỹ), cảnh báo chiến tranh thương mại do ông Trump phát động (với Trung Quốc và nhiều nước khác) sẽ là một cuộc chiến tốn kém và vô ích. Trong trường hợp không bên nào chịu xuống thang, một cuộc chiến thương mại toàn cầu kéo dài có nguy cơ khiến kinh tế thế giới giảm tăng trưởng hoặc thậm chí rơi vào suy thoái.