Đằng sau "sứ mệnh hài hòa"

Việc tàu bệnh viện Peace Ark của Hải quân Trung Quốc đến Djibouti cuối tháng 8 nằm trong cuộc tấn công quyến rũ của quân đội Trung Quốc. Đây là "sứ mệnh hài hòa" thứ 6 của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) - loại hoạt động trong đó một con tàu được đóng với mục đích ban đầu là điều trị binh sĩ bị thương thời chiến chuyển sang cung cấp dịch vụ y tế miễn phí cho người dân tại các nước đang phát triển.

Kể từ "sứ mệnh hài hòa" đầu tiên vào năm 2010, hoạt động này trở thành điểm nhấn trong ngoại giao công chúng của Hải quân Trung Quốc. Trong sứ mệnh đầu tiên, Djibouti cũng là một chặng dừng chân và tàu Peace Ark đã cung cấp dịch vụ y tế cho lực lượng chống cướp biển của Hải quân Trung Quốc cùng 1.500 người dân.

Trong sứ mệnh kéo dài hơn 150 ngày năm nay, tàu quân y Peace Ark ghé thăm 8 nước, trong đó có Sri Lanka, Djibouti (2 quốc gia quan trọng dọc Con đường tơ lụa hàng hải thế kỷ XXI của Trung Quốc), Sierra Leone, Mozambique và Tanzania. Tuy nhiên, chỉ có chuyến thăm Djibouti (kéo dài 9 ngày) thu hút sự chú ý của giới truyền thông quốc tế.

Vào ngày 1-8 qua, nhân kỷ niệm 90 năm ngày thành lập PLA, quân đội Trung Quốc đã khánh thành căn cứ hải ngoại đầu tiên ở Djibouti. Việc tàu Peace Ark đến Djibouti chưa đầy 1 tháng sau lễ khánh thành gửi đi tín hiệu rõ ràng rằng sự hiện diện của Hải quân PLA tại nước này là "nhằm đóng góp tích cực cho thế giới".

Chuyến thăm Djibouti của tàu Peace Ark nêu bật quan điểm chính thức của Trung Quốc rằng căn cứ được xây dựng để thực hiện 3 nhiệm vụ: hỗ trợ về logistics và bảo dưỡng cho hoạt động tuần tra chống cướp biển của Hải quân Trung Quốc tại vịnh Aden; cứu trợ nhân đạo và giảm nhẹ thảm họa cho các nước lân cận; hỗ trợ việc triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình đến châu Phi, nơi Trung Quốc có hơn 2.500 binh sĩ tham gia các hoạt động của Liên Hiệp Quốc.

Người dân xếp hàng để được điều trị y tế miễn phí tại tàu bệnh viện Peace Ark ở Djibouti hôm 26-8 Ảnh: TÂN HOA XÃ

Trung Quốc tìm cách giảm nhẹ tầm quan trọng chiến lược của cơ sở trên khi không gọi đó là căn cứ hải quân mà sử dụng từ "cơ sở hỗ trợ hậu cần". Đến buổi lễ khánh thành, cơ sở này chính thức được gọi là "căn cứ hỗ trợ", qua đó cho thấy chức năng của nơi này không chỉ liên quan đến logistics.

Ngay cả khi ngoại giao công chúng và những đóng góp cụ thể giúp gia tăng sự tín nhiệm và danh tiếng của PLA trong vai trò hỗ trợ an ninh cho quốc tế, điều này vẫn khó giải tỏa được những thắc mắc còn lại về vai trò của Djibouti trong tương lai. Phải chăng PLA đang xem xét sử dụng Djibouti như là nơi thể hiện sức mạnh trong các sứ mệnh chống khủng bố sau này? Liệu có vai trò nào cho căn cứ trong hoạt động của các tàu ngầm PLA thời gian tới? Đây chỉ là 2 trong số những câu hỏi mà giới chức Trung Quốc không trực tiếp trả lời, thay vào đó để ngỏ lựa chọn trong tương lai.

Những người hoài nghi về tuyên bố giảm nhẹ vai trò của căn cứ Trung Quốc tại Djibouti thường chỉ ra 3 sự kiện sau: cơ sở đủ chỗ đồn trú cho 10.000 binh sĩ (để so sánh, doanh trại Lemonnier của Mỹ ở gần đó chỉ chứa khoảng 4.000 binh sĩ); các cơ sở ngầm và công sự tại đó; Djibouti là sự khởi đầu mới, thay vì một ngoại lệ, trong chính sách an ninh mới của Trung Quốc, theo đó nhấn mạnh quyền xây dựng cơ sở ở nước ngoài khi cần để bảo vệ những lợi ích toàn cầu của đất nước.

Nhìn về tương lai, ngoại giao hải quân của Trung Quốc sẽ tiếp tục là một yếu tố quan trọng của nỗ lực mang lại thực chất cho sáng kiến Con đường tơ lụa hàng hải mới. Mục đích của sáng kiến này là bảo đảm việc vận chuyển hàng hóa được an toàn và nhanh chóng dọc những tuyến đường biển hiện có nhưng sẽ chứng kiến tàu thuyền đi lại tấp nập hơn. Vì thế, sự đầu tư trực tiếp - thường thông qua thương vụ mua bán, sáp nhập - tập trung vào hạ tầng cảng biển, công ty vận tải biển và lĩnh vực logistics.

Một trong những vai trò của Hải quân Trung Quốc là làm công việc của một công ty bảo hiểm vũ trang. Vào năm 2008, khi Trung Quốc quyết định triển khai một đội tàu hải quân đến vịnh Aden để hộ tống tàu container và tàu hàng, một trong những lập luận được đưa ra là phí bảo hiểm đã trở nên quá đắt đỏ do mối đe dọa lớn của cướp biển. Sự hiện diện của tàu bệnh viện Peace Ark tại Djibouti là lời nhắc nhở rằng Hải quân PLA cũng đang tìm cách đầu tư vào sức mạnh mềm để thu hút sự ủng hộ từ người dân các nước cho những tham vọng toàn cầu của Trung Quốc.