Đùa với lửa

Sự kiện này chưa từng có tiền lệ ở nhiều điểm. Ông Netanyahu phát biểu theo lời mời của Chủ tịch Hạ viện Mỹ John Boehner mà không hề tham vấn Tổng thống Obama. Nội dung bài phát biểu cũng không qua cửa Nhà Trắng theo đúng thông lệ ngoại giao, chỉ biết nó sẽ đi ngược lại chính sách của Washington về chương trình hạt nhân Iran.

Đó là lý do hàng loạt cơ quan truyền thông thế giới chung nhận định quan hệ đồng minh truyền thống giữa Mỹ và Israel sẽ rớt sâu chưa từng có vì vụ này. Tiếng nói chỉ trích mạnh mẽ nhất trong bộ máy chính quyền Obama thuộc về Cố vấn An ninh quốc gia Susan Rice. Bà cáo buộc chuyến thăm của ông Netanyahu “phá hoại quan hệ Mỹ - Israel” và khuấy động chia rẽ đảng phái Cộng hòa - Dân chủ.

Đáp lại, thủ tướng Israel nhấn mạnh: “Tôi tôn trọng Nhà Trắng và tổng thống Mỹ song trước một vấn đề mang tính sống còn đối với sự tồn vong của nhà nước Israel, trách nhiệm của tôi là phải bằng mọi giá ngăn chặn”.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu sẽ phát biểu tại quốc hội Mỹ

mà không qua tham vấn trước với Tổng thống Barack Obama. Ảnh: Reuters

Trang The Atlantic nhận định có thể đúng là ông Netanyahu sợ tổng thống Mỹ “bán” Israel để đạt thỏa thuận với Iran song bài phát biểu ngày 3-3 thực ra xuất phát từ một nỗi sợ lớn hơn: Sợ mất ghế!

Nói cách khác, khán - thính giả của ông Netanyahu chính là cử tri Israel - với thông điệp ông là nhà lãnh đạo duy nhất đủ mạnh để đối phó với cả “chế độ diệt chủng Iran” lẫn Washington - chứ không phải các ông nghị xứ cờ hoa. Các cuộc thăm dò cho thấy Đảng Zionist Camp do 2 ông Isaac Herzog và Tzipi Livni dẫn đầu đang cạnh tranh quyết liệt với Đảng Likud của ông Netanyahu trước thềm cuộc tổng tuyển cử ngày 17-3 tới.

Với cuộc vận động tranh cử cách xa nhà gần 10.000 km, ông Netanyahu là người đầu tiên đụng chạm nguyên tắc cốt lõi của các học thuyết an ninh và ngoại giao Israel nhiều thập kỷ qua - nuôi dưỡng sự ủng hộ của cả 2 đảng của Mỹ - bằng việc đứng về phe Cộng hòa trong cuộc chiến với một vị tổng thống Dân chủ.

Tránh “nhất bên trọng, nhất bên khinh” cũng là lập trường chính thức của Ủy ban Các vấn đề chung Mỹ - Israel (AIPAC) - tổ chức vận động hành lang ủng hộ Israel mạnh mẽ nhất ở Washington. Sự “thiên vị” của ông Netanyahu còn thể hiện ở chỗ từ chối họp riêng các nghị sĩ Dân chủ khi đến Washington dù vẫn gặp đầy đủ các lãnh đạo lưỡng đảng của cả 2 viện quốc hội Mỹ.

Theo báo USA Today, nhiều người Israel cũng không mặn mà với bài phát biểu của thủ tướng mình. Dù có tới 72% người Israel không tin ông Obama sẽ hạn chế được khả năng hạt nhân của Iran - theo cuộc thăm dò mới đây của báo Times of Israel, nhiều người lo ngại quan hệ giữa Tel Aviv với đồng minh hùng mạnh nhất sẽ không thể hàn gắn sau chuyến đi của ông Netanyahu.

Hơn phân nửa số hạ nghị sĩ và thượng nghị sĩ Dân chủ tuyên bố không có mặt khi ông Netanyahu phát biểu trong khi Tổng thống Obama từ chối gặp thủ tướng Israel với lý do chỉ 2 tuần nữa là đến tổng tuyển cử Israel. Phó Tổng thống Joe Biden và Ngoại trưởng John Kerry không có mặt ở Mỹ vào thời điểm trên.

“Tất cả đều đang gửi đi một tín hiệu không thể nhầm lẫn: Ông Netanyahu không còn là ứng cử viên của họ. Họ sẽ không nói ra cũng như sẽ phủ nhận khi có ai hỏi tới nhưng thế cũng đã rõ. Họ muốn ông ấy ra đi” - ông Aaron David Miller, cựu cố vấn các ngoại trưởng Mỹ, nhấn mạnh.

Theo đài CNN, một dấu hiệu bất mãn khác là Nhà Trắng chỉ cử bà Rice và Đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc Samantha Power đến dự hội nghị thường niên của AIPAC vào ngày 1-3 trong khi trước đây, tổng thống, phó tổng thống và ngoại trưởng Mỹ từng là diễn giả tại hội nghị.

Một số chuyên gia cho là ông Netanyahu tin rằng mình có thể chữa lành vết thương với chính quyền Obama sau khi thắng cử nhưng như đúc kết của ông Jeremy Ben-Ami, Chủ tịch Tổ chức J-Street: “Thủ tướng Netanyahu đang đùa với lửa khi chọc vào mối tranh chấp này quá nhiều”.