EU - Anh bắt đầu tiến trình “ly dị”

Thủ tướng Anh Theresa May đã chính thức khởi động quá trình rời khỏi Liên minh châu Âu (EU), gọi tắt là Brexit, theo điều khoản 50 của Hiệp ước Lisbon trong lá thư được trao tận tay Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk ngày 29-3.

Thương lượng khó khăn

Cùng ngày, bà May đọc diễn văn trước quốc hội, thông báo chấm dứt mối dây liên kết ngoại giao đáng kể nhất của Anh kể từ sau Thế chiến II cũng như kêu gọi người dân khắp Vương quốc Anh đoàn kết lại - theo báo The Guardian. Với bước đi này, theo Reuters, nhà lãnh đạo Anh đã đưa nước mình bước vào những năm tháng thương lượng không chắc chắn, từ đó thử thách sức chịu đựng của EU.

Hai bên sẽ có 2 năm để dàn xếp các điều khoản của “cuộc ly dị” đắt giá trước khi nó có hiệu lực vào cuối tháng 3-2019. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jean-Claude Juncker gần đây khẳng định chi phí mà Anh phải trả sau khi rút khỏi EU vào khoảng 65 tỉ USD.

Ông Juncker khẳng định số tiền này không phải là một “hình phạt” dành cho Anh mà chỉ đơn giản là việc giải quyết những cam kết mà Anh đã đưa ra khi còn trong EU.

Biểu tình chống Brexit ở London ngày 29-3 Ảnh: REUTERS

Đàm phán về Brexit trước hết cần tập trung bảo đảm quá trình “ly dị” diễn ra suôn sẻ. Ngoài ra, Anh và EU còn cần quan tâm đến bản chất mối quan hệ giữa 2 bên thời hậu Brexit, nhất là về thương mại. Bà May muốn 2 vấn đề này được thương thảo cùng lúc và hoàn tất trong vòng 2 năm tới dù giới chức EU cho rằng đây không phải là chuyện dễ. “Chính người Anh quyết định ra đi, chứ không phải chúng tôi muốn Anh ra đi. Mối quan hệ thương mại sẽ khó giải quyết nhất” - một nhà ngoại giao EU cao cấp lo ngại.

Thủ tướng Đức Angela Merkel hôm 29-3 tuyên bố rằng đám phán về các điều khoản “ly dị” sẽ diễn ra trước tiên, còn các cuộc bàn thảo về quan hệ tương lai giữa Anh và EU “hi vọng sẽ sớm diễn ra”. Theo Independent, động thái này có thể sẽ khiến tiến trình Brexit gian khổ hơn đáng kể đối với Anh.

Một thách thức khác, theo hãng tin Interfax, là Nghị viện châu Âu dọa phủ quyết thỏa thuận giữa Anh và EU nếu nó không ủng hộ quyền của công dân châu Âu được sinh sống ở Anh và đi lại nước này trong vòng 2 năm tới mà họ đã có trước khi bắt đầu tiến trình Brexit. Kênh Sky News đưa tin dự kiến tuần tới, Nghị viện châu Âu sẽ đưa ra quyết định buộc Anh bảo đảm đầy đủ các quyền của công dân EU và xem đó là “lằn ranh đỏ”.

Hai bên đều tổn thất

Với EU, việc mất nước Anh là đòn mạnh nhất giáng vào nỗ lực thúc đẩy sự đoàn kết, thống nhất ở châu Âu trong 60 năm qua. Trong khi đó, ngoài khoản tiền phải trả nói trên, người Anh đang hồi hộp chờ xem tương lai nền kinh tế lớn thứ 5 thế giới với tổng sản phẩm nội địa 2.600 tỉ USD sẽ ra sao khi không còn là thành viên EU.

Thủ tướng May từng hứa hẹn sẽ tìm kiếm sự tiếp cận mạnh mẽ nhất có thể đối với các thị trường châu Âu. Tuy nhiên, bà nói thêm Anh sẽ đặt mục tiêu ký kết thỏa thuận thương mại tự do với các nước bên ngoài châu Âu và áp đặt các hạn chế về nhập cư.

Theo một số nhà phân tích, người tiêu dùng Anh sẽ phải đối mặt thực tế tăng giá các sản phẩm mà nước này phụ thuộc vào EU, chẳng hạn trái cây, rau, hoa, dầu ô liu… Một hậu quả khó đỡ khác là tình trạng thiếu hụt lao động trên cả nước Anh, từ xây dựng, nông trại, sản xuất đến chăm sóc nhà cửa, phục vụ khách sạn và nhà hàng.

Brexit còn khiến tương lai Vương quốc Anh bị đặt dấu hỏi lớn bởi Anh và Xứ Wales đã bỏ phiếu chọn rời EU còn Scotland và Bắc Ireland chọn ở lại. Vương quốc Anh đối mặt nguy cơ “tan đàn xẻ nghé” sau khi các nhà làm luật Scotland hôm 28-3 bỏ phiếu yêu cầu chính phủ của bà May cho phép tiến hành trưng cầu ý dân về vấn đề độc lập trong vòng 2 năm tới.

Bà Nicola Sturgeon, Thủ hiến Scotland, cho biết người dân Scotland cần được trao cơ hội bỏ phiếu về tương lai của mình trước khi Anh rời EU. Còn ở Bắc Ireland, đã xuất hiện ý kiến đòi bỏ phiếu rời khỏi Vương quốc Anh và thống nhất với Cộng hòa Ireland.