Gạo Thái Lan suy giảm vị thế

Doanh số bán gạo của Thái Lan suy giảm ở nước ngoài một phần do hoạt động xuất khẩu giảm trong bối cảnh đồng nội tệ tăng gần 10% so với đồng USD kể từ đầu năm. Hoạt động xuất khẩu gạo của Thái Lan cũng đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các nhà sản xuất lớn như Ấn Độ, Việt Nam và Trung Quốc.

Các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan cho rằng một phần nguyên nhân là các cuộc biểu tình ở Hồng Kông, nơi có khoảng 1/2 số gạo được phân loại là sản phẩm cao cấp đến từ Thái Lan. Nhu cầu giảm do số lượng khách du lịch đến đặc khu này giảm mạnh trong những tháng gần đây, từ 5,1 triệu người trong tháng 7 xuống còn 3,1 triệu người vào tháng 9. Thái Lan từng xuất khẩu 143.000 tấn gạo sang Hồng Kông trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 9 năm ngoái. 

Tuy nhiên, trong cùng kỳ năm nay, nước này chỉ xuất khẩu khoảng 127.000 tấn, giảm 11%. Ông Charoen Laothamatas, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan (TREA), cho biết: "Gạo trắng cao cấp của Thái Lan phục vụ chủ yếu cho ngành du lịch Hồng Kông. Nhưng chúng tôi chứng kiến ít chuyến hàng đến Hồng Kông trong những tháng gần đây vì nhu cầu từ các nhà hàng và khách sạn giảm".

Các công nhân chuyển gạo lên tàu chở hàng trên sông Chao Phraya ở thủ đô Bangkok - Thái Lan Ảnh Reuters

Dù vậy, một nguồn tin tại Chaitip, công ty kinh doanh gạo lớn đã xuất khẩu sang Hồng Kông trong hơn một thế kỷ, cho hay các cuộc biểu tình tại Hồng Kông không gây thiệt hại nhiều như đợt tăng giá đồng baht gần đây. "Nhu cầu thấp hơn không phải là do tình trạng bất ổn tại Hồng Kông mà do gạo Jasmine Thái Lan trở nên quá đắt đỏ. Hạn hán ở nhiều vùng của Thái Lan trong năm nay đã khiến sản lượng gạo Jasmine giảm, đó là nguyên nhân giá tăng lên" - nguồn tin này lập luận.

Ngành công nghiệp sản xuất gạo được xem là rất quan trọng đối với Thái Lan, ảnh hưởng khoảng 30% dân số trong tổng số 69 triệu dân. Lĩnh vực này cũng là tâm điểm chính trị Thái Lan khi cử tri nông dân có ảnh hưởng chính trị đáng kể. Sự ủng hộ mạnh mẽ của vùng nông thôn phía Đông Bắc Thái Lan đã đóng góp thành công cho gia đình cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra trong các cuộc bầu cử từ năm 2001-2014.

Tuy nhiên, vị trí nhà xuất khẩu gạo đứng đầu thế giới của Thái Lan bị Ấn Độ soán ngôi năm 2012 sau chương trình trợ giá lúa gạo gây tranh cãi của chính quyền cựu Thủ tướng Yingluck Shinawatra. Khi đó, chính phủ Thái Lan đã mua gạo từ nông dân với giá cao, khiến giá sản phẩm tăng lên trên thị trường thế giới, từ đó dẫn đến nhu cầu giảm.

Ông Nipon Puapongsakorn, một nhà nghiên cứu tại Tổ chức Nghiên cứu phát triển Thái Lan, cho biết chương trình trợ giá lúa gạo của chính phủ là nỗ lực thiển cận nhằm duy trì năng suất và khả năng cạnh tranh của ngành nông nghiệp Thái Lan. Ông Puapongsakorn nhận định với tờ South China Morning Post (Hồng Kông): "Ngân sách dành cho các chương trình trợ giá cao hơn nhiều so với chương trình nghiên cứu về lúa gạo có thể giúp Thái Lan duy trì khả năng cạnh tranh trong dài hạn". 

Nhà nghiên cứu này nói thêm việc Ấn Độ phát triển gạo thơm và Việt Nam, nhà xuất khẩu gạo đứng thứ 3 thế giới, nghiên cứu gạo trắng mềm để xuất khẩu đã khiến gạo Jasmine thơm của Thái Lan mất đi sức hấp dẫn đối với thị trường quốc tế. Đồng thời, ông Puapongsakorn thúc giục chính phủ Thái Lan cần phát triển các loại gạo mới để đáp ứng nhiều nhu cầu thị trường.

Trong khi đó, ông Laothamatas cảnh báo: "20 năm trước không có sự cạnh tranh nhưng giờ đây, cạnh tranh đến từ khắp mọi nơi - Ấn Độ, Pakistan, Myanmar và Campuchia. Chúng ta cần phát triển các giống lúa mới và giảm chi phí để có thể cạnh tranh".