Loài chó có thực sự biết đau buồn khi người chủ mất?

Sau cái chết của chủ nhân, chú chó Bear vẫn lặng lẽ nằm bên mộ của người chủ quá cố, âm thầm khóc thương suốt nhiều ngày mà không hề ăn uống. Xưa nay những câu chuyện cảm động về những chú chó trung thành, buồn bã chờ đợi người chủ đã khuất trong trong vô vọng vẫn thường xuyên xảy ra, khiến nhiều người xúc động.

Câu chuyện về lòng trung thành của chú chó Hachiko vào những năm 1920 đến thời điểm hiện tại vẫn khiến không ít người buồn bã mỗi khi kể lại. Theo lời người dân Nhật Bản, chú chó Hachiko mỗi sáng đều tiễn người chủ ra tận nhà ga đi làm và chờ đón ông ở đấy đến tận chiều tối. Và đến khi người chủ mất đi, chú chó trung thành này vẫn đều đặn ra nhà ga mỗi ngày chờ đợi ông quay về trong suốt hơn một thập kỷ sau.

Chú chó tên Leao này ngồi cạnh mộ người chủ đã mất trong trận lở đất ở Brazil hồi tháng 1-2011. Ảnh: YouTube

Hình ảnh chú chó Bear. Ảnh: Barc's Animal Shelter

Năm ngoái, một chú chó ở Nga cũng gây xúc động mạnh cho người đọc về lòng trung thành. Sau khi người chủ qua đời tại một bệnh viện, chú chó này trong suốt 2 năm sau đó vẫn đến bệnh viện này mỗi ngày với hy vọng sẽ được gặp lại người chủ của mình. Hay gần đây hơn là câu chuyện cảm động về chú chó suốt 1 năm trời đợi chờ tại địa điểm người chủ qua đời vì tai nạn. Một chú chó Ecuador cũng khiến nhiều người liên tưởng đến hình ảnh của chú chó Hachiko khi nằm lì một chỗ tại căn nhà đổ nát nơi chủ nhân của nó qua đời vì một cơn động đất hồi tháng 4.

Câu chuyện về những chú chó thể hiện lòng trung thành khi người chủ đã qua đời chắc chắn sẽ khiến nhiều người quan tâm. Tuy nhiên, có một thực tế không nhiều người biết rằng cho đến thời điểm hiện tại, các nhà khoa học vẫn chưa thể có câu trả lời thoả đáng cho câu hỏi: Liệu loài chó có thực sự đau buồn thương khi người chủ qua đời hay không?

Nhà nhân chủng học Barbara J. King cho biết đề tài động vật đau buồn là một lĩnh vực nghiên cứu mới mẻ và hiện tại, các nhà khoa học đã tìm ra ngày càng nhiều bằng chứng cho thấy voi, loài linh trưởng và các loài động vật biển có vú, như cá heo, biết đau lòng. Tuy nhiên, họ vẫn chưa thể tìm ra được những bằng chứng tương tự ở loài chó.

Trong khi đó, bà Alexandra Horowitz, một chuyên gia nghiên cứu về nhận thức của loài chó khẳng định bà không hề bác bỏ quan điểm chó biết đau buồn. Nhưng theo bà, những câu chuyện cảm động về loài chó tương tự như câu chuyện của chú chó Hachiko không thể là một bằng chứng thuyết phục về điều này. Thay vào đó, những câu chuyện này chỉ là bằng chứng cho thấy chúng ta khao khát nhìn nhận hành động của loài vật thông qua lăng kính của con người.

“Chúng ta suy nghĩ về cái chết của người khác, của chính mình và biết rằng khi ai đó qua đời, chúng ta sẽ không bao giờ được gặp lại họ nữa. Tôi không chắc loài chó biết được khái niệm này” – bà Alexandra Horowitz khẳng định.

Cũng theo bà Horowitz, khi người chủ đột ngột mất đi, loài chó sẽ tiếp tục những hành động quen thuộc. “Loài chó không có nhiều lựa chọn. Chúng không có một cuộc sống độc lập, chúng không được khám phá những cách sống khác nhau. Chúng đã quen với một cuộc sống như vậy” – bà giải thích.

Chú chó này tái hiện hình ảnh của Hachiko sau khi chờ đợi người chủ quá cố suốt 5 năm. Ảnh: EPA

Trong khi đó, giáo sư tâm lý Clive Wynne tại Trường ĐH bang Arizona, người chuyên nghiên cứu về hành vi của loài vật, khẳng định loài chó có mối liên kết sâu sắc với con người và chúng cũng “chịu đựng nỗi đau cảm xúc". Tuy nhiên, điều khiến ông băn khoăn trong nhiều năm trời là nỗi đau này của loài chó kéo dài bao lâu.

Ông Waynne cho rằng loài chó dễ dàng hình thành mối quan hệ thân thiết với người chủ mới bởi nếu không, những tổ chức cứu hộ động vật sẽ không thể thành công khi loài chó cứ mãi buồn đau, nhớ về người chủ cũ. Ông còn khẳng định nếu sau này ông mất đi, chú chó cưng của ông sẽ sớm làm quen với chủ mới trong khi đó, con trai ông sẽ mang vết thương lòng suốt cuộc đời.

“Mối quan hệ giữa con người với nhau là như vậy đấy, và nó khác với mối quan hệ giữa người và chó. Giữa 2 mối quan hệ này, không có mối quan hệ tốt đẹp hơn mà chúng chỉ đơn giản là khác nhau” – ông Wynne khẳng định.

Ông cũng nói về trường hợp của Greyfriars Bobby, chú chó được dựng tượng để ngợi ca lòng trung thành khi túc trực suốt 14 năm trời bên cạnh mộ của người chủ quá cố. Tuy nhiên, tính chân thực của câu chuyện cảm động này sau đó đã trở thành đề tài của nhiều cuốn sách. Nhiều tác giả cho rằng sở dĩ chú chó này không rời nghĩa trang là vì nó được cho ăn bởi những người đi thăm mộ và người trông coi, chăm sóc nghĩa trang.