Một thử thách quá lớn

Sau gần một tuần đổ bộ vào vùng châu thổ sông Helmand –  trung tâm trồng cây anh túc  và một sào huyệt quan trọng của Taliban - tình hình có vẻ thuận lợi cho  Mỹ. 4.000 quân thủy  quân lục chiến Mỹ và 650 quân chính phủ Afghanistan hầu như còn nguyên vẹn lực lượng bởi quân Taliban tránh đối đầu trực tiếp, áp dụng chiến thuật  du kích như cài đặt bom bên lề đường, đánh bom tự sát, phục kích...

Các đô thị lớn của Helmand, tỉnh lớn nhất của Afghanistan, hiện đang nằm trong tầm kiểm soát của quân Mỹ. Sự khởi đầu hết sức thuận lợi. Đại tá Eric Mellinger, sĩ quan tham mưu tác chiến của Lữ đoàn 2 viễn chinh thủy quân lục chiến Mỹ, tiết lộ nét mới của chiến dịch quân sự lần này: “Chúng tôi đã bứng Taliban ra khỏi dân. Vấn đề chủ yếu bây giờ là ngăn chặn chúng quay trở lại. Chúng tôi có thể làm được việc này nếu làm cho người dân tin tưởng ở chúng tôi. Chỉ có như thế,  người dân  mới  không còn theo Taliban nữa”.

“Lưới sắt” chống “Nhát kiếm”

Ngày 6-7, Yousuf Ahmadi, người phát ngôn của Taliban, đã  gọi điện thoại cho hãng tin AFP báo tin Taliban đã khởi động chiến dịch Foladi Jal (tiếng Pashtun có nghĩa là Lưới sắt) để chống lại chiến dịch “Nhát kiếm” lấy thịt đè người của Mỹ. Ahmadi cho biết thêm: “Chiến dịch của chúng tôi sẽ dạy cho Mỹ một bài học, để sau này không bao giờ dám bén mảng tới vùng đất của chúng tôi”.

Phóng viên hãng tin Mỹ AP ngày 7-7 đã tường thuật một vụ đụng độ khá điển hình minh họa cho chiến dịch “Nhát kiếm”. Hôm 6-7, máy bay không người lái loại Predator của Mỹ truyền hình ảnh về bộ chỉ huy Lữ đoàn 2 viễn chinh thủy quân lục chiến cho thấy khoảng một chục du kích Taliban và khoảng 20 thường dân Afghanistan có mặt trong một khu  nhà vách gạch bùn ở làng Khan Neshin, tỉnh Helmand, cách biên giới Pakistan chừng 100 km.

Lính tiểu  đoàn 2 thủy quân lục chiến Mỹ đang làm công tác dân vận với các già làng ở Sorkhdoz, tỉnh Helmand, hôm 5-7. Ảnh: Reuters

Vì có thường dân, thủy quân lục chiến Mỹ không dám gọi máy bay ném bom hay dùng súng lớn pháo kích vào khu nhà dân do sợ mang tiếng giết dân vô tội như các lần trước đây. Họ nhờ một thông dịch viên quân sự và già làng kêu gọi du kích Taliban phóng thích phụ nữ và trẻ em thay vì dùng họ làm lá chắn sống chống Mỹ.

Một lát sau, một nhóm trẻ em và một nhóm toàn phụ nữ trùm khăn từ đầu tới chân chạy khỏi khu nhà ở. Khi các tay súng thủy quân lục chiến tiến vào khu nhà ở thì không tìm thấy bóng người nào. Hóa ra, du kích Taliban đã giả dạng phụ nữ rút êm theo dân. Mỹ không có nữ quân nhân để kiểm tra đám phụ nữ nên để du kích Taliban sổng mất.

Lòng dân chưa ổn

Thiếu tướng Larry Nicholson, lữ đoàn trưởng Lữ đoàn 2 viễn chinh thủy quân lục chiến, khẳng định: “Chiến dịch "Nhát kiếm" khác với các chiến dịch trước ở chỗ sau khi bình định chúng tôi sẽ ở lại, xây dựng cơ sở vật chất và một chính quyền đủ mạnh”. Các nhà phân tích chính trị đánh giá đây là một chiến lược mới của Tổng thống Barack Obama khác với người tiền nhiệm George W. Bush.

Tuy nhiên, người dân ở Helmand tỏ ra nghi ngờ. Sefatullah, một người dân ở  làng Nad Ali, bất mãn: “Lính Mỹ lái xe tăng chạy trên đồng ruộng của chúng tôi.  Hơn 60 chiếc chứ đâu có ít. Họ còn cấm chúng tôi ra khỏi nhà”. Sher Agha, cư dân ở thị trấn Nawa,  thắc mắc: “Tại sao họ không lái xe tăng trên đường lộ? Hay là họ nghĩ sẽ tìm thấy quân Taliban trên những cánh đồng? Họ gây ra những tổn thất quá lớn cho nông dân chúng tôi”.

Carlotta Gall, phóng viên của nhật báo The New York Times, tường trình từ Lashkar Gah, tỉnh lỵ tỉnh Helmand: Lực lượng Mỹ đang thực hiện một công việc khó hơn dự đoán rất nhiều. Taliban không bị đánh tan tác vì họ đã rút đi chỗ khác, chỉ đánh lẻ tẻ theo kiểu du kích. Thu phục nhân tâm người dân càng khó hơn gấp bội.

Taliban đang kiểm soát phần lớn tỉnh Helmand. Chính quyền Afghanistan chỉ có mặt ở 5 trên tổng số 13 huyện. Có một số nơi như huyện Nawa, chính quyền chỉ kểm soát được huyện lỵ. Quân đội và viên chức nhà nước bị Taliban vây hãm tứ bề.

Ở các nơi khác, người dân sống trong nỗi sợ hãi bị máy bay Mỹ, NATO ném bom và pháo binh ngoại bang pháo kích. Haji Taj Muhammad, một dân làng, nói thẳng: “Chúng tôi không thích quân lính nước ngoài. Mọi hiểm nguy đều từ họ mà ra. Ngôi nhà của tôi ở thị trấn Marja đã bị ném bom tan hoang cách đây hai tháng”.

Không hy vọng thấy hòa bình

Helmand là một trong các tỉnh ở phía nam Afghanistan có số thường dân bị thương vong nặng nhất kể từ khi NATO triển khai quân hồi năm 2006. Hàng ngàn nông dân phải bỏ ruộng đồng di cư vào các thị trấn vì chiến sự.

Hajji A.A. Helmandwal, ủy viên Hội đồng huyện Nadali, tỉnh Helmand, nhận định: “Đa số dân trong tỉnh là con tin của Taliban nhưng họ cũng xem liên quân Mỹ-NATO là kẻ thù. Đơn giản bởi vì trong 8 năm qua, họ không được hưởng lợi ích nào từ liên quân”.

Gulab Mangal, tỉnh trưởng Helmand, lo lắng: “Đổ thêm quân sẽ làm cho việc thu phục lòng tin của người dân địa phương và thuyết phục những người theo Taliban bỏ súng thêm khó khăn”.  Người dân từ các huyện lên thị xã Lashkar Gah than phiền rằng cuộc sống của họ không đỡ khổ chút nào. Họ thắc mắc về ý nghĩa sự có mặt đông đảo thủy quân lục chiến Mỹ. Nông dân Allah Nazad bức xúc: “Họ chỉ đến đây để đánh giặc chớ không phải để đem lại hòa bình”.

Người dân ở huyện Marja cũng than phiền rằng lính ngoại bang bài trừ ma túy thường dắt chó khám nhà dân ban đêm. Đôi khi chủ nhà bị chó cắn. Nông dân Spin Gul cho biết: “Chúng tôi rất sợ những cuộc khám nhà ban đêm. Nhiều người đã bỏ nhà theo Taliban dùng súng chống lại”.