Mỹ chuyển hướng quan hệ với Trung Quốc

Quan hệ Mỹ - Trung Quốc le lói một tia tích cực hôm 27-5, sau khi Phó Thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc và Đại diện Thương mại Mỹ Katherine Tai điện đàm với nhau. Đây là cuộc họp về thương mại đầu tiên giữa hai nước kể từ khi Tổng thống Mỹ Joe Biden lên nắm quyền. Lần gần nhất đại diện thương mại hai bên trao đổi với nhau là vào tháng 8 năm ngoái.

Bộ Thương mại Trung Quốc mô tả cuộc điện đàm là "thẳng thắn, thực tế và mang tính xây dựng". Về phần mình, Washington cho hay bà Tai đã bàn về các nguyên tắc định hướng chính sách thương mại của chính quyền Tổng thống Biden, đồng thời nêu lên các vấn đề còn gây lo ngại.

Trao đổi với Reuters, TS Wang Huiyao, Chủ tịch Trung tâm Trung Quốc và toàn cầu hóa (Trung Quốc), đánh giá cuộc điện đàm chứng tỏ Mỹ - Trung đều muốn vấn đề thương mại trở lại bình thường. Tuy thế, việc đánh thuế vẫn là quan tâm mấu chốt của Bắc Kinh dù họ không đề cập trong thông cáo chính thức.

Mỹ và Trung Quốc vướng vào cuộc chiến thương mại kéo dài 2 năm, bắt đầu từ thời cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump. Sự thù địch này tạm dừng sau khi thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 được ký kết vào năm ngoái, trong đó Bắc Kinh cam kết mua ít nhất 200 tỉ USD hàng hóa Mỹ trong vòng 2 năm để đổi lấy việc Washington dỡ bỏ thuế quan đánh vào số hàng xuất khẩu trị giá 120 tỉ USD của Trung Quốc.

Đại dịch Covid-19 khiến Mỹ và Trung Quốc mâu thuẫn sâu sắc. Trong ảnh: Nhân viên an ninh đứng ngoài Viện Virus học Vũ Hán trong lúc nhóm điều tra của Tổ chức Y tế thế giới đến cơ sở này hồi tháng 2 Ảnh: REUTERS

Dù vậy, thỏa thuận giữ nguyên mức thuế 25% mà Mỹ đánh vào 250 tỉ USD hàng hóa khác của Trung Quốc. Sau khi nhậm chức, Tổng thống Biden duy trì mức thuế này trong thời gian chính quyền ông "đánh giá thấu đáo" quan hệ thương mại Mỹ - Trung.

Hiện tại, theo Viện Kinh tế quốc tế Peterson (Mỹ), Bắc Kinh vẫn chưa đạt được yêu cầu mua hàng theo thỏa thuận trên và cần phải mua thêm 64,5 tỉ USD hàng hóa Mỹ trong 4 tháng đầu năm nay mới đạt tiến độ.

Trực diện hơn, ông Kurt Campbell, điều phối viên về các vấn đề châu Á - Thái Bình Dương của Hội đồng An ninh quốc gia Mỹ, khẳng định giai đoạn vốn được mô tả là "gắn kết với Trung Quốc" đã chấm dứt. Thay vào đó, chính sách Mỹ đối với Trung Quốc sẽ chuyển sang "cạnh tranh mạnh mẽ".

Phát biểu tại sự kiện trực tuyến do Trường ĐH Stanford (Mỹ) tổ chức hôm 26-5 (giờ địa phương), ông Campbell nhận xét Trung Quốc "quyết tâm đóng một vai trò sắc nét hơn" và đang "chuyển sang sức mạnh cứng". Dấu hiệu cho lập trường này chính là những cuộc đụng độ quân sự với Ấn Độ ở biên giới, "trừng phạt kinh tế" Úc, gây hấn ở biển Đông và thúc đẩy đường lối ngoại giao "chiến lang".

Ngoài những khúc mắc trên, Mỹ - Trung còn lún sâu vào tranh cãi quanh vấn đề nhân quyền ở Tân Cương, tương lai của Đài Loan, Hồng Kông, công nghệ 5G... "Mỹ muốn đưa Trung Quốc vào hệ thống của mình, không chỉ kinh tế mà cả chính trị. Đến khi thấy Trung Quốc lấn át chính nền kinh tế của mình, Mỹ liền tìm cách kiềm chế Trung Quốc" - ông Wang Yiwei, GIám đốc Viện Quốc tế của Trường ĐH Nhân Dân (Trung Quốc), nhận xét.

Theo hãng tin Bloomberg, ông Campbell cho rằng giải pháp đối trọng Trung Quốc của Mỹ là hợp tác với đồng minh, đối tác và bạn bè. "Chính sách Trung Quốc tốt nhất cũng đồng thời là chính sách châu Á tốt. (...) Đây là lần đầu tiên chúng tôi thực sự chuyển trọng tâm chiến lược về Ấn Độ - Thái Bình Dương, bao gồm cả lợi ích kinh tế lẫn tư duy quân sự" - ông Campbell nói.

Ví dụ cho hình thức hợp tác này là một hội nghị trực tiếp giữa lãnh đạo nhóm "Bộ tứ" (Quad), đang được Mỹ lên kế hoạch tổ chức vào mùa thu tới với nội dung tập trung vào cơ sở hạ tầng. Trước đó, vào tháng 3, lãnh đạo "Bộ tứ" - gồm Mỹ, Ấn Độ, Nhật Bản và Úc - đã có cuộc họp thượng đỉnh trực tuyến đầu tiên và thu về cam kết hợp tác chặt chẽ trong các lĩnh vực vắc-xin Covid-19, khí hậu và an ninh khu vực.