Trong loạt bài “Nước Mỹ tuyệt mật”, hai nhà báo của tờ The Washington Post đã điều tra vai trò và hiệu quả thực tế của ODNI. Những gì họ phát hiện thật đáng ngạc nhiên.
Sau ngày tang tóc 11-9-2001, đã có thêm 263 tổ chức tình báo mới ra đời hoặc tái cấu trúc từ cơ quan cũ. Nói chung, nước Mỹ hiện đang có 1.271 tổ chức chính phủ và 1.931 tổ chức tư nhân hoạt động trong lĩnh vực chống khủng bố, an ninh nội địa và tình báo, sử dụng 854.000 lao động.
Một cuộc họp của lãnh đạo tình báo quân đội ở Phoenix.
Trách nhiệm to, quyền hạn nhỏ
Do có quá nhiều đơn vị và tổ chức công, tư làm công tác an ninh tình báo, vấn đề đặt ra là ai chịu trách nhiệm đứng mũi chịu sào chung bởi một khi có chuyện rất khó quy trách nhiệm cho đơn vị hay tổ chức nào.
Để khắc phục nhược điểm đó, năm 2004, một ủy ban bao gồm thành viên hai đảng Dân chủ và Cộng hòa kiến nghị chính phủ ông Bush thành lập một cơ quan có nhiệm vụ kiểm soát một cách bao quát cộng đồng tình báo có tên là Cơ quan Giám đốc Tình báo Quốc gia (ODNI). Nó giúp ông giám đốc tình báo quốc gia (DNI) làm tròn nhiệm vụ đứng đầu cộng đồng tình báo Mỹ.
Trách nhiệm thì to nhưng quyền hạn của ODNI và DNI rất hạn hẹp bởi nhiều lý do. Thứ nhất, ODNI ra đời theo tinh thần Bộ Luật Phòng chống khủng bố và Cải cách tình báo năm 2004. Thế nhưng, khi thông qua bộ luật này, quốc hội lại không xác định một cách rõ ràng quyền hạn pháp lý và tài chính về các vấn đề tình báo của ODNI. Điều này có nghĩa là nó không có quyền hạn gì đối với từng đơn vị mà nó phụ trách.
Thứ hai, theo hai quan chức cao cấp của ODNI, ngay từ đầu, nhiều đơn vị thuộc phạm vi phụ trách của ODNI đã làm đủ mọi cách để thoát khỏi “vòng kim cô”. Chẳng hạn như Bộ Quốc phòng phân bổ hàng tỉ USD từ ngân sách này sang ngân sách khác khiến ODNI bó tay. Trong khi đó, CIA (Tình báo Trung ương Mỹ) đã nâng những thông tin tình báo nhạy cảm nhất lên cấp cao hơn, nhân viên Trung tâm Chống khủng bố quốc gia (NCC) – đơn vị chủ chốt của ODNI – không có quyền tiếp cận.
Sự bành trướng của ODNI về mặt vật chất tưởng thuận lợi hóa ra “lợi bất cập hại”. Mùa xuân năm 2005, văn phòng giám đốc DNI đầu tiên là ông John Negroponte, cựu đại sứ Mỹ ở Iraq, chỉ có 11 người làm việc trong một nơi trước đó dùng làm nhà kho cách Nhà Trắng vài trăm thước.
Qua năm sau, DNI và ODNI dọn cơ quan sang hai tầng lầu một tòa nhà lớn với hàng trăm nhân viên. Tháng 4-2008, DNI và ODNI lại chuyển nhà sang một tòa nhà to hơn, số nhân viên cũng tăng lên.
Vậy mà ngày nay, nhiều quan chức công tác trong các cơ quan tình báo nói với Washington Post rằng họ không biết ODNI phụ trách gì.
Chìm trong biển thông tin
Công bằng mà nói, ODNI và DNI cũng làm được một số việc hữu ích, đặc biệt trong lĩnh vực chia sẻ thông tin tình báo, công nghệ thông tin và cải cách ngân sách đối với ODNI. Riêng DNI hằng ngày tổ chức họp giao ban với đại diện 16 cơ quan an ninh tình báo mà họ phụ trách nhằm tăng cường hợp tác chống khủng bố trong và ngoài nước.
Tuy nhiên, ODNI đang bị nhấn chìm trong biển thông tin nhận được từ các cơ quan mà họ phụ trách. Dữ liệu thông tin nhiều đến mức vượt quá khả năng phân tích và tổng hợp của họ.
Chỉ riêng lượng thông tin của Cơ quan An ninh Quốc gia mà họ nhận được hằng ngày là 1,7 tỉ email, cuộc điện đàm và các dữ liệu thông tin khác. Từ con số khổng lồ đó, họ tổng hợp lại thành 70 loại cơ sở dữ liệu. Tình trạng quá tải này cũng xảy ra ở các cơ quan tình báo khác vì ở đâu cũng không có đủ chuyên viên phân tích và chuyển ngữ để xử lý hết lượng thông tin khổng lồ đó.
Phân tích dữ liệu thông tin là công việc chủ yếu của bất cứ cơ quan tình báo nào. Họ làm việc trong các phòng đặc biệt gọi là SCIF (Phòng Thông tin nhạy cảm) quy mô tùy thuộc vào tầm cỡ đơn vị. Có cái chỉ bằng một cái kho nhưng cũng có cái rộng bằng 4 sân bóng đá.
Các chuyên viên phân tích được hỗ trợ bởi các dàn máy tính cực mạnh nhưng hiệu quả cuối cùng tốt hay xấu tùy thuộc vào phán đoán của con người. Vấn đề là, theo một quan chức ODNI, phân nửa các nhà phân tích có hiểu biết rất ít về các nước thuộc diện ưu tiên như Iraq , Iran , Afghanistan và Pakistan
Một điểm yếu khác trong khâu phân tích là đa số chuyên viên tuổi từ 20 đến 30 lĩnh lương khá bèo, từ 41.000 đến 65.000 USD/năm. Tình trạng này dẫn tới hậu quả là chất lượng thông tin tình báo tổng hợp của các cơ quan tình báo không cao.
Mạnh ai nấy biết
Ngay cả các nhà phân tích ở NCC - nơi được coi là nguồn thông tin nhạy cảm nhất, chọn lọc nhất – cũng không được đánh giá cao. Báo cáo của họ không độc đáo hay ít nhất hay hơn các báo cáo trước đó của CIA, FBI, NSA (Cơ quan An ninh Quốc gia) hay DIA (tình báo quân đội).
Phân tích không phải là khâu duy nhất có vấn đề. Ngoài sự dôi thừa, tình trạng mỗi nơi che giấu thông tin tốt nhất, không chịu chia sẻ với các cơ quan bạn, kể cả ODNI - người anh cả của cộng đồng tình báo Mỹ - đã ảnh hưởng tới hiệu quả của bộ máy tình báo Mỹ.
Ở Bộ Quốc phòng chẳng hạn, gốc rễ của vấn đề này nằm trong một nhóm chương trình tối mật gọi là SAP (chương trình tiếp cận đặc biệt) dành riêng cho một nhóm người.
Cộng đồng tình báo Mỹ có hàng trăm SAP và mỗi SAP lại có hàng ngàn chương trình con cũng chỉ một số ít người được xem. James Clapper, Thứ trưởng Quốc phòng đặc trách tình báo, nhận xét: “Chỉ có một thực thể trong toàn vũ trụ biết được toàn bộ SAP, đó là Chúa trời”.
Kỳ tới: Lệ thuộc vào tư nhân
và quét mã QR
Bình luận (0)