Sôi động thị trường vũ khí toàn cầu

Doanh thu vũ khí toàn cầu năm 2016 tăng lần đầu tiên trong 5 năm qua trong bối cảnh căng thẳng địa - chính trị leo thang thúc đẩy chi tiêu quốc phòng.

Các tập đoàn Mỹ thống trị

Theo báo cáo mới được Viện Nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI) công bố hôm 11-12, 100 tập đoàn vũ khí hàng đầu thế giới đã thu về tổng cộng 374,8 tỉ USD từ việc bán các vũ khí và hệ thống vũ khí, lần lượt tăng 1,9% so với năm 2015 và 38% so với năm 2002, thời điểm báo cáo này xuất hiện lần đầu. "Doanh thu vũ khí gia tăng là do nhiều chương trình vũ khí quốc gia lớn được triển khai, những chiến dịch quân sự đang diễn ra tại một số nước và những căng thẳng khu vực" - báo cáo giải thích.

Bà Aude Fleurant, chuyên gia của SIPRI, chỉ ra một số tranh chấp khu vực, như vấn đề biển Đông, là một trong những nguyên nhân chính thúc đẩy thị trường vũ khí nhộn nhịp hơn. Một điểm nóng khác là Trung Đông cũng chứng kiến cuộc đua mua sắm vũ khí thời gian qua. Mới nhất, Qatar hôm 10-12 đạt thỏa thuận mua 24 chiến đấu cơ Typhoon trị giá 8 tỉ USD của Anh. Trước đó, hôm 7-12, Qatar cũng ký thỏa thuận hàng tỉ USD để mua 12 máy bay chiến đấu của Pháp.

Các máy bay chiến đấu F-16 Fighting Falcons và F-35 Lightning II của Mỹ tham gia sứ mệnh huấn luyện gần căn cứ không quân Kunsan tại Hàn Quốc hôm 1-12Ảnh: REUTERS

Theo báo cáo của SIPRI, các tập đoàn vũ khí tại Mỹ sản xuất và bán được nhiều vũ khí nhất năm ngoái. Cụ thể, tổng doanh thu bán vũ khí của các công ty Mỹ tăng 4% lên mức 217,2 tỉ USD, chiếm 57,9% doanh thu của toàn bộ 100 tập đoàn.

Nguyên nhân của sự gia tăng này không chỉ vì Washington tăng cường triển khai quân sự ra nước ngoài mà còn vì các nước tăng cường mua hệ thống vũ khí lớn của Mỹ. Góp phần quan trọng vào vị thế dẫn đầu của Mỹ là kết quả kinh doanh ấn tượng của Tập đoàn Lockheed Martin (Mỹ) với doanh thu tăng 10,7% năm 2016.

Nhà sản xuất vũ khí hàng đầu thế giới này có khách hàng lớn nhất là không quân Mỹ nhưng cũng kiếm được bộn tiền từ việc bán chiến đấu cơ F-35 mới cho các nước như Anh, Ý hay Na Uy. Bà Fleurant dự báo các tập đoàn vũ khí Mỹ có thể tiếp tục tăng trưởng thời gian tới.

Thiếu nhà sản xuất Trung Quốc

Tổng doanh thu của các tập đoàn vũ khí Tây Âu được đánh giá là ổn định ở mức 91,6 tỉ USD - trong lúc các công ty Pháp, Ý kinh doanh sa sút thì doanh nghiệp Đức, Anh lại ăn nên làm ra. Ngoài ra, các tập đoàn Nga bán được lượng vũ khí trị giá 26,6 tỉ USD, tăng 3,8%.

Dù vậy, báo cáo nhận định mức tăng trưởng này thấp hơn những năm gần đây, do tác động của tình trạng giá dầu giảm, cùng với những biện pháp trừng phạt của Mỹ và Liên minh châu Âu. Khủng hoảng giá dầu cũng khiến nhiều nước ở châu Phi và Nam Mỹ mua vũ khí ít hơn dự tính trong năm 2016 do điều kiện ngân sách không cho phép.

Dù sao thì các công ty Nga cũng còn khá hơn đối thủ tại Úc, Israel, Nhật Bản, Ba Lan, Singapore và Ukraine. Theo báo cáo, tổng doanh thu của các nhà sản xuất vũ khí tại những quốc gia này giảm 1,2% trong năm 2016. Riêng các công ty Nhật chứng kiến sự sụt giảm đến 6,4%.

Trung Quốc là cái tên đáng chú ý không xuất hiện trong báo cáo của SIPRI, lý do là tổ chức này không có được dữ liệu tin cậy về hoạt động buôn bán vũ khí của Bắc Kinh. Dù vậy, các nhà nghiên cứu của SIPRI tin rằng Trung Quốc cũng có thể là quốc gia sản xuất vũ khí hàng đầu.

Theo tổ chức này, việc Bắc Kinh tăng chi tiêu quân sự gần 3 lần trong giai đoạn 2002-2016 đồng nghĩa có 9 hoặc 10 công ty vũ khí nước này chắc chắn nằm trong danh sách 100 tập đoàn vũ khí hàng đầu thế giới nói trên nếu các số liệu thống kê được công bố. "Chúng tôi cho rằng một số tập đoàn sản xuất vũ khí Trung Quốc đang thuộc nhóm 20 công ty lớn nhất thế giới" - chuyên gia Fleurant đánh giá.