Tại sao Nga không ủng hộ Trung Quốc ở biển Đông?

Trong bối cảnh Trung Quốc liên tục gây hấn với các nước láng giềng trên biển Đông, Mỹ công khai chỉ trích Trung Quốc, ủng hộ quan điểm của Việt Nam và bảo vệ Philippines. Tuy nhiên, Nga - “đối tác chiến lược” của Trung Quốc hầu như không thể hiện sự ủng hộ.

Tác giả Mu Chunshan có bài viết đăng tải trên tờ Diplomat hôm 20-6 cho rằng những yếu tố chính trị và chiến lược phức tạp tựu trung trong 4 lý do khiến Nga không lên tiếng ủng hộ Trung Quốc.

Thứ nhất, quan hệ Trung-Nga khác với quan hệ Mỹ – Philippines. Trung Quốc và Nga không phải là đồng minh. Giữa hai bên không có có hiệp ước an ninh ràng buộc như trong quan hệ giữa Mỹ - Philippines hay Mỹ-Nhật Bản. Trong quan hệ đồng minh, mỗi bên có cam kết hỗ trợ chính trị và thậm chí cả quân sự cho đối tác của mình. Trong quan hệ quốc tế, đây là loại quan hệ song phương cao nhất. Trong khi quan hệ Trung – Nga có một số đặc điểm của quan hệ đối tác chiến lược toàn diện, nhưng 2 bên không bị ràng buộc bởi cam kết hỗ trợ lợi ích quốc gia của nhau.

Từ lâu, truyền thông nhà nước Trung Quốc luôn chỉ tập trung nhấn mạnh nhân tố tích cực trong quan hệ Trung – Nga, trong khi truyền thông quốc tế thường quá lời khi khen ngợi mối quan hệ này. Đôi khi truyền thông còn thừa nhận rằng Trung Quốc và Nga là “đồng minh không hiệp ước”. Điều này đã khiến nhiều người tin rằng quan hệ hợp tác chính trị Trung – Nga là vô biên, giúp mang lại một sự thay đổi quan trọng đối với tình hình an ninh của Trung Quốc. Nhưng thực tế, quan hệ Trung – Nga về cơ bản là dựa trên lợi ích chung. Biển Đông lại không phải nơi mà Nga mở rộng lợi ích của mình nên cũng không cần thiết can thiệp vào khu vực này. Người Trung Quốc không nên huyễn hoặc mối quan hệ Trung – Nga và mong đợi quá nhiều từ Moscow.

Thứ 2, một trong những lý do quan trọng nhất là Moscow thích duy trì quan hệ tốt với nhiều nước Đông Nam Á. Nga có mối quan hệ tốt với các nước ven biển Đông và không muốn phải ngoảnh mặt với Đông Nam Á chỉ vì lợi ích của Trung Quốc.

Thứ 3, Nga không cần thiết phải tìm kiếm một cuộc đối đầu trực tiếp với Mỹ ở biển Đông. Hiện nay Nga đang tập trung vào châu Âu, đặc biệt là cuộc khủng hoảng Ukraine đã đủ gây căng thẳng trong đối đầu giữa Nga và phương Tây. Một vấn đề như vậy sẽ rất khó giải quyết trong ngắn hạn. Vì điều này, Nga không mong muốn cũng như không có khả năng đối đầu Mỹ ở biển Đông.

Bên cạnh đó, tranh chấp trên biển Đông thực ra không phải là cuộc đối đầu giữa Trung Quốc và Mỹ. Các tranh chấp xuất phát từ những bất đồng giữa các nước khẳng định chủ quyền ở biển Đông với mộng bành trướng của Trung Quốc. Mỹ chỉ là một nhân tố ảnh hưởng, không phải nhân tố quyết định tương lai của biển Đông. Trong bối cảnh này, như 2 kẻ bên lề, Nga thậm chí còn ít động cơ hơn để hỗ trợ Trung Quốc và chỉ trích Mỹ.

Thứ 4, sự phát triển của Trung Quốc đã thực sự gây lo ngại cho Nga. Nga cũng không khỏi lo ngại sự bành trướng của Trung Quốc có thể lan sang cả khu vực Viễn Đông của Nga hoặc biến nguồn lực dồi dào của khu vực này thành “thức ăn” cho sự phát triển của Trung Quốc. Dù Trung Quốc gây căng thẳng ở biển Đông, song điều đó lại có thể khiến quốc gia đông dân nhất thế giới này bớt tập trung vào âm mưu bành trướng sang các khu vực khác.