"Tham vọng quân sự" của Trung Quốc

Bộ Quốc phòng Mỹ hôm 6-6 cho biết tính đến cuối năm ngoái, Trung Quốc đã cho xây 24 nhà chứa máy bay và những hạ tầng liên quan đến quân sự khác trên 3 đảo nhân tạo xây phi pháp ở biển Đông - một động thái khiến khu vực thêm lo ngại về những ý định lâu dài của Bắc Kinh.

Tăng cường kiểm soát biển Đông

Theo báo cáo mới nhất của Lầu Năm Góc, những công trình trên một khi hoàn tất sẽ đủ chỗ cho 3 trung đoàn máy bay chiến đấu tại đá Chữ Thập, Xu Bi và Vành Khăn thuộc quần đảo Trường Sa (của Việt Nam). Thông qua bước đi này, Bắc Kinh muốn tăng cường sự hiện diện tại biển Đông cũng như cải thiện khả năng kiểm soát những đảo nhân tạo phi pháp nói trên và vùng biển xung quanh.

Ngoài ra, báo cáo chỉ trích Trung Quốc sử dụng lực lượng tàu hải cảnh, dân quân biển để thực thi những yêu sách hàng hải và thúc đẩy lợi ích tại biển Đông.

Đây là lần đầu tiên thông tin về những bước đi quân sự hóa nói trên được đưa vào báo cáo thường niên về quân đội Trung Quốc của Lầu Năm Góc.

Trước đó, một số tổ chức nghiên cứu và giới truyền thông từng đưa tin Bắc Kinh triển khai tên lửa và xây dựng nhà chứa máy bay trái phép ở biển Đông. Báo cáo trên được công bố giữa lúc các đồng minh tại châu Á - Thái Bình Dương không chắc liệu Tổng thống Donald Trump có thách thức mạnh mẽ Trung Quốc trong vấn đề biển Đông hay không. Kể từ khi nhậm chức, ông Donald Trump hầu như không nói gì đến vấn đề biển Đông trong lúc tìm kiếm sự giúp đỡ của Trung Quốc để ngăn Triều Tiên phát triển vũ khí tên lửa, hạt nhân.

Tuy nhiên, trong dấu hiệu cho thấy sự thay đổi, một tàu khu trục Mỹ hôm 24-5 áp sát một đảo nhân tạo do Trung Quốc xây trái phép ở biển Đông. Đây là chiến dịch bảo vệ tự do hàng hải đầu tiên của Mỹ kể từ khi ông Donald Trump vào Nhà Trắng.

Vài ngày sau, tại Diễn đàn An ninh Shangri-La ở Singapore, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis chỉ trích mạnh mẽ hành động xây đảo nhân tạo của Trung Quốc ở biển Đông gây hại đến sự ổn định của khu vực.

Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng một loạt hành động, phát biểu cứng rắn của Mỹ sau nhiều tháng im lặng nhằm trấn an các nước Đông Nam Á hơn là thể hiện lập trường chống Bắc Kinh của chính quyền Tổng thống Donald Trump lúc này.

Tàu khu trục Mỹ USS Dewey tại biển Đông hồi tháng 5-2017 Ảnh: Hải quân Mỹ

Tham vọng toàn cầu

Báo cáo của Lầu Năm Góc cũng cho thấy tham vọng của Trung Quốc không dừng lại ở biển Đông. Bắc Kinh vào năm ngoái bắt đầu xây căn cứ hải quân ở nước ngoài đầu tiên (đặt tại Djibouti).

Theo báo cáo, số lượng căn cứ quân sự của Trung Quốc ở nước ngoài có thể còn tăng trong thời gian tới, chủ yếu được đặt tại những quốc gia có quan hệ hữu nghị lâu dài và cùng lợi ích chiến lược với Trung Quốc, như Pakistan.

Đáng chú ý là tại Djibouti, căn cứ đang xây của Trung Quốc nằm gần căn cứ quân sự của Mỹ, gọi là doanh trại Lemonnier, dù Washington không đánh giá đây là mối đe dọa.

Báo cáo cũng ước tính chi tiêu liên quan đến quân sự của Bắc Kinh trong năm 2016 là khoảng 180 tỉ USD, nhiều hơn con số chính thức 144,3 tỉ USD được Trung Quốc công bố vào tháng 3 cùng năm. Sự chênh lệch này được cho là xuất phát phần nào từ sự "thiếu minh bạch" của Trung Quốc.

Ngoài ra, Trung Quốc là nhà xuất khẩu vũ khí lớn thứ 4 thế giới trong giai đoạn 2011-2015, thu về hơn 20 tỉ USD. Trong số này, 9 tỉ USD đến từ các khách hàng ở châu Á - Thái Bình Dương, chủ yếu là Pakistan, Bangladesh và Myanmar.

Nhu cầu về máy bay không người lái quân sự ở Trung Đông và châu Phi cũng góp phần thúc đẩy sự tăng trưởng này.

"Cho đến giờ, những tham vọng của Trung Quốc còn mang tính khu vực nhưng điều ngày càng rõ ràng là Trung Quốc cũng có những khát vọng toàn cầu rộng lớn hơn và chúng đang dần định hình dù vẫn còn trong thời kỳ ban đầu" - ông Sam Roggeveen, chuyên gia tại Viện Lowy về chính sách quốc tế (Úc), nhận định với tờ The Guardian.