Trung Quốc và “giấc mộng tái sinh”

Theo học giả John Lee, trong bài phát biểu tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ở Washington mới đây, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe khẳng định Tokyo sẽ không tha thứ bất cứ hành động gây hấn nào của Trung Quốc tại quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Trước những động thái khiêu khích ngày càng tăng từ phía Trung Quốc, Tổng thống Mỹ Barack Obama đã kêu gọi hai bên bình tĩnh. Tuy nhiên, Nhật Bản sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc thuyết phục Trung Quốc kiềm chế. Sự quyết liệt của Trung Quốc thể hiện qua các tuyên bố chủ quyền lãnh thổ phản ánh tham vọng khai thác tài nguyên đáy biển hay cũng có thể vì muốn đạt được một chiến lược mở rộng cửa ngõ ra phía Tây Thái Bình Dương.

Khi Mao Trạch Đông lên nắm quyền vào năm 1949, mục tiêu của ông là thiết lập lại một Trung Quốc to lớn như ở triều đại nhà Thanh. Dĩ nhiên, thực tế nhà Thanh bị các cường quốc phương  Tây tấn công là sự kiện mà giới chức Trung Quốc dường như không muốn thừa nhận. Mao Trạch Đông đã làm điều mong mỏi sau khi giải phóng hòa bình các nước cộng hòa Đông Turkestan, (nay là Tân Cương) vào năm 1949 và giải phóng Tây Tạng năm 1950. Điều này giúp Trung Quốc tăng thêm hơn 1/3 diện tích ban đầu.

Kể từ đó, mỗi nhà lãnh đạo lên kế nhiệm đều theo đuổi tham vọng bành trướng lãnh thổ lớn hơn người tiền nhiệm. Chẳng hạn trước năm 1968, thời điểm công bố kết quả nghiên cứu cho thấy trữ lượng dầu mỏ rất lớn dưới đáy biển Hoa Đông nhưng Bắc Kinh hầu như chẳng để mắt tới Senkaku/Điếu Ngư. Hay như yêu sách đòi chủ quyền với gần như toàn bộ diện tích biển Đông chủ yếu dựa vào “đường lưỡi bò” mà Bắc Kinh đưa ra năm 2009. Tham vọng của Trung Quốc khiến học giả John Lee cho rằng Washington và Tokyo sẽ phải hạn chế các lựa chọn chiến lược và quân sự của Bắc Kinh.