Vỡ đập ở Lào: Mực nước Tân Châu, Châu Đốc tăng 5-6 cm

Trong những năm gần đây, nhiều hoạt động phát triển kinh tế - xã hội, trong đó đặc biệt liên quan đến việc khai thác, sử dụng nguồn tài nguyên nước, đang dẫn tới những biến đổi và tác động chưa thể lường hết đối với dòng sông Mekong và khả năng duy trì sinh kế, phát triển bền vững của các cộng đồng dân cư dọc theo mạch sống của con sông quốc tế này. Thực tế này ngày càng trở nên trầm trọng trong điều kiện của biến đổi khí hậu toàn cầu và tác động của các đập thủy điện ở thượng lưu sông Mekong.

Lào có tiềm năng lớn về thủy điện nên trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia có quy hoạch hệ thống đập thủy điện trên lưu vực hạ lưu sông Mekong (kể cả các sông nhánh) để phát điện và phần lớn là xuất khẩu điện sang Thái Lan.

Dự án đập thủy điện Xe-Pian Xe-Namnoy Ảnh: GOOGLE - BBC

Khi xây dựng các công trình thủy điện, chắc chắn có cả 2 mặt được và mất. Nhiệm vụ của chủ đầu tư và những nhà hoạch định chính sách phải giải bài toán sao cho cái được là lớn nhất, cái mất là ít nhất và phải bảo đảm an toàn tính mạng cho người dân.

Theo thông tin của Hãng Thông tấn Lào (KPL), đập thủy điện được xây bởi Công ty Điện Xe-Pian Xe-Namnoy, còn được gọi là PNPC, ở tỉnh Attapeu bị vỡ vào tối 23-7 làm chết hàng chục người và mất tích hàng trăm người, khiến 6 bản ở huyện Sanamxay bị chìm trong biển nước.

Vỡ đập sợ nhất xảy ra vào mùa khô do dòng chảy trên lòng dẫn gây đột biến về mực nước, còn mùa lũ chảy tràn nên ảnh hưởng không lớn. Cần phải điều tra, khảo sát đánh giá về lượng mưa, đặc biệt là quá trình thực hiện từ khâu thiết kế đến thi công và vận hành để xác định nguyên nhân vỡ đập Xe-Pian Xe-Namnoy.

Công trình thủy điện Xe-Pian Xe-Namnoy nằm trên sông Xe-Namnoy thuộc 2 tỉnh Champasak và Attapeu. Vị trí xây dựng công trình cách dòng chính khoảng 200 km (tính đến StungTreng).

Tại đồng bằng sông Cửu Long, mực nước ở Tân Châu hiện nay là 2,6 m (cao hơn lũ trung bình nhiều năm). Từ nay đến ngày 15-8, xu thế mực nước tăng dần có khả năng lên đến 3,2 m. Vỡ đập Xe-Pian Xe-Namnoy gây thiệt hại trực tiếp ở ngay hạ vùng lưu đập và tác động đến StungTreng. Đập Xe-Pian Xe-Namnoy cách Việt Nam khoảng 650 km.

Theo quan trắc số liệu và tính nhanh bài toán thủy lực, khoảng 4 ngày nữa mực nước do ảnh hưởng của vỡ đập mới về đến đồng bằng sông Cửu Long nhưng cũng chỉ dâng cao ở Tân Châu và Châu Đốc lên thêm 5-6 cm, nghĩa là ảnh hưởng không đáng kể.

Xây dựng các đập trên sông Mekong là vấn đề rất lớn, ảnh hưởng xấu đến hệ sinh thái và đời sống của nhân dân thuộc lưu vực sông và quan hệ giữa các nước trong khu vực. Do đó, đòi hỏi phải nghiên cứu kỹ, khoa học và khách quan, đồng thời gắn chặt nghiên cứu với thực tế đã và đang diễn ra để có thể khai thác, sử dụng tài nguyên nước vì quyền lợi chung của các nước trong lưu vực. Nếu để vỡ các đập có dung tích lớn và xảy ra hiện tượng domino thì hậu họa khôn lường.