44 năm “con đường máu” (*): Gặp đồng hương trên đường xuyên Á

Với việc khánh thành cầu Hữu Nghị Lào - Thái 2 nằm trên Hành lang kinh tế Đông - Tây (EWEC) năm 2006, Quảng Trị (Việt Nam), Savanakhet (Lào) và Mukdahan được kết nối thông suốt. Do vị trí địa lý gần gũi, trải qua nhiều biến cố lịch sử, cộng đồng người Việt định cư tại Lào và Thái từ rất sớm. Hiện tại Lào có khoảng 30.000 người Việt sinh sống còn ở Thái Lan là hơn 100.000 người.

Quê hương không còn xa vời vợi

Thavorn Nguyễn Văn (tên tiếng Việt Nguyễn Văn Quỳ) là người Việt thuộc thế hệ thứ hai sinh ra tại Mukdahan.

Một gia đình Việt kiều buôn bán ở chợ đêm TP Mukdahan - Thái Lan

Cha mẹ anh cùng người anh trai đầu đã đi từ Quảng Trị đến Savanakhet ròng rã 3 tháng từ năm 1930. Cụ Nguyễn Hoàng (cha anh Thavorn) làm nghề thợ rèn cung cấp khí giới cho cách mạng.

Khi nghe tin quân Pháp sẽ san bằng tỉnh này để tiêu diệt lực lượng cách mạng Việt Nam vào năm 1946, gia đình anh được lệnh của tổ chức “di tản” sang Mukdahan - Thái Lan. Một năm sau, Thavorn ra đời. Nhưng cũng như bao gia đình Việt kiều khác, gia đình cụ Hoàng không được nhập quốc tịch, chỉ làm một số công việc hạn chế và không được đi khỏi nơi cư trú quá 30 km. Trẻ em sinh ra chỉ được học hết cấp 1. Nhiều người bỏ trốn lên Bangkok làm ăn đã bị bắt lại.

Thavorn học hết tiểu học rồi học nghề sửa radio, lấy vợ ở Mukdahan. Sau đó, anh lại trốn lên Bangkok làm thuê, sửa ti vi. Những ngày không có việc làm, anh phải nhịn đói. “Một hôm, tôi vác cái tivi vừa sửa xong đi giao cho nhà chủ. Vừa vào hiên nhà, con vẹt nói “Good morning” liên hồi. Vẹt còn nói tiếng Anh được, sao mình là người mà không nói được? Tôi tự hỏi rồi quyết tâm tự học. Mỗi ngày học 2-3 từ thôi. Đến khi nói được tiếng Anh, tôi quyết xin làm hướng dẫn du lịch” - Thavorn kể.

Mãi đến năm 2006, Thavorn cùng nhiều Việt kiều khác được nhập quốc tịch Thái Lan nhờ quan hệ ngoại giao giữa 2 nước phát triển tốt đẹp. Chưa đầy 2 tuần sau đó, anh được Sở Du lịch Mukdahan bầu làm cố vấn cho đến nay và đứng ra lập Công ty Thai - Viet Tours kết nối du lịch với các tỉnh duyên hải Việt Nam, trong đó có Quảng Trị quê hương anh.

Giờ đây, gia đình Thavorn đã ăn nên làm ra. Ba đứa con anh đều tốt nghiệp đại học và làm việc trong những công ty lớn ở Bangkok. Anh đi về Việt Nam như cơm bữa.

Thành đạt nơi đất khách

Buổi tối ở Mukdahan, chúng tôi dạo chơi chợ đêm bên bờ Mê Kông, chuyện trò với những chị Việt kiều bán hoa tươi trong chợ và có thể đến thăm bất cứ gia đình người Việt nào đã định cư ở đây vài thế hệ nhưng vẫn còn giữ nhiều phong tục quê nhà.

Ở Mukdahan, tôi còn gặp nhiều gia đình khác như vợ chồng anh chị Gái và Nguyễn Tân - chủ một tiệm ăn luôn đông khách ở xóm Ngã Năm thuộc khu phố Soi Khang Moonniti. Họ cùng quê ở Thừa Thiên - Huế và thuộc thế hệ người Việt thứ hai trên đất Thái. Cũng như Thavorn, anh Tân, chị Gái giờ “sướng lắm” vì ngày nào cũng có khách bên nhà sang, các con đã nói được nhiều tiếng mẹ đẻ hơn.

Anh chị Lê Văn Chích và Trần Thị Đào (quê Lệ Thủy, Quảng Bình) ở chợ đêm gần đó dù lam lũ hơn vì bán trái cây từ 15 giờ đến tận khuya nhưng mỗi ngày cũng kiếm được 200-300 baht, sắm được xe và nuôi con ăn học.

Còn chị Lò Thị Sủi - một chủ quán ăn ở ngã ba Seno, tỉnh Sanvanakhet - thì quê tận ngoài Hà Giang. Cha đi lính cho Tây và bị điều sang Lào rồi ở lại luôn sau chiến tranh. Chị và anh em sinh ra trên đất khách, tiếng Việt đã quên khá nhiều. Đường sá thông thương từ 2 năm nay nên chị Sủi đã đưa được chồng con về thăm quê cũ.

Những kiều bào thành đạt nhất mà tôi đã gặp trên hành trình từ Thái Lan về Lào là giáo sư Lê Vy ở Trường Đại học Ubon. Hay vợ chồng chủ tiệm vàng lớn ở ngay cửa chợ mới Pakse, tỉnh Champassak - Lào là anh chị Nhung và Cường. Ngoài kinh doanh vàng bạc, đổi ngoại tệ do vợ và con gái đảm trách, Cường còn là chủ đội xe du lịch hạng sang đưa khách về Việt Nam. Khi được hỏi đã về Hà Tĩnh thăm gia đình được mấy lần, chị Nhung bảo: “Cứ thích thì về, thuận lợi lắm!”.

Gặp những đồng hương trên đường xuyên Á, dù ở Lào hay Thái, lúc nào chúng tôi cũng được họ niềm nở đón tiếp, nói chuyện cho dù họ rất bận rộn với việc mưu sinh. Sau bao năm cách trở, gian truân và mong đợi, giờ đây, nói như lời anh Thavorn, “ai cũng muốn cả khu vực này yên bình để làm ăn sinh sống, qua lại thăm viếng tổ tiên, người thân và làm cho người dân nước nào cũng hiểu nhau, thương yêu nhau...”. Nhưng, có được vào thăm những tổ ấm gia đình của họ, chúng tôi mới thấy một không gian sống nguyên vẹn của người Việt với cách tổ chức gia đình, dạy dỗ con cái và thờ cúng tổ tiên và hầu như ai cũng thuộc nhiều bài hát phổ biến từ những năm chống Pháp.

Kỳ tới: Tiềm năng về du lịch