ASEAN chủ động thúc đẩy xây dựng COC

* Phóng viên: Trong bối cảnh những diễn biến phức tạp nổi lên ở biển Đông gần đây, Việt Nam sẽ nêu vấn đề này thế nào và có sáng kiến gì để thúc đẩy hòa bình, ổn định tại Hội nghị Cấp cao ASEAN 22?

- Thứ trưởng Phạm Quang Vinh: Với Việt Nam, quan trọng nhất là bảo đảm cho được môi trường hòa bình, ổn định và an ninh an toàn hàng hải ở biển Đông. Để đạt được điều đó, chúng ta sẽ tiếp tục thúc đẩy thực hiện các thỏa thuận, cam kết mà các bên đã thống nhất như tuyên bố 6 điểm của ASEAN, Tuyên bố về ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC), Tuyên bố kỷ niệm 10 năm DOC giữa ASEAN - Trung Quốc, đồng thời phải thực hiện cho được luật pháp quốc tế và Công ước Luật Biển Liên Hiệp Quốc năm 1982 (UNCLOS). Trong đó có các quy định của UNCLOS về tôn trọng thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của các quốc gia ven biển.

Đây là những điều chúng ta đã đề xuất và kiên trì lập trường đó. Trong những cam kết đó, cùng với việc  bảo đảm tuân thủ luật pháp quốc tế và UNCLOS thì đồng thời phải thực hiện kiềm chế, không làm gì phức tạp thêm tình hình và giải quyết hòa bình các tranh chấp đi đôi thúc đẩy xây dựng lòng tin.

* Trung Quốc đã chủ động đề xuất cuộc họp đặc biệt với ASEAN để thúc đẩy tiến trình xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử ở biển Đông (COC)?

- Muốn nói về việc chủ động đề xuất bàn đến COC thì cần phải nhìn lại quá trình. Điều 10 của DOC đã đề cập việc hai bên sẽ hướng tới tham vấn về bộ quy tắc COC. ASEAN đã thấy cần thiết phải tiến tới xây dựng COC và chủ động đề xuất tham vấn từ năm 2011. Từ tháng 11-2011, trong nội bộ ASEAN đã bàn dự kiến những thành tố chính có thể đưa vào COC để bàn với Trung Quốc. Trong suốt quá trình đó, ASEAN đã chủ động thúc đẩy tham vấn với Trung Quốc và năm 2012 đã có những tham vấn không chính thức giữa ASEAN và Trung Quốc cấp quan chức cấp cao (SOM) về COC.

Như vậy, COC đã được đặt ra từ điều 10 của DOC. Từ năm 2011 đến nay, ASEAN là bên chủ động và thấy cấp thiết phải có COC trong bối cảnh hiện nay. Trong đó, Việt Nam đã thực hiện vai trò điều phối tham vấn không chính thức trong 2 năm 2011 và 2012.

Đầu tháng 4 này, các quan chức cấp cao ASEAN và Trung Quốc nhóm họp tại Bắc Kinh bàn về tổng quan hệ song phương, trong đó có vấn đề biển Đông, đặc biệt là bàn về phương hướng tiến tới đàm phán COC. Hai bên đã thấy rằng phải tích cực tham vấn quá trình chuẩn bị để có thể sớm khởi động đàm phán chính thức.

* Các cấp tham vấn giữa ASEAN và Trung Quốc đã cho thấy điều kiện chín muồi cả về thời gian và nội dung để khởi động đàm phán COC?

- Hai bên thấy rằng để bàn về COC, cần thống nhất với nhau quá trình chuẩn bị, cách thức đàm phán, cách tiếp cận. Tại hội nghị ở Bắc Kinh vừa qua, Trung Quốc đã đề xuất một loạt hoạt động kỷ niệm 10 năm quan hệ đối tác chiến lược với ASEAN. Một trong những đề xuất đó là tổ chức hội nghị đặc biệt các ngoại trưởng ASEAN và Trung Quốc để bàn chung về quan hệ đối tác chiến lược làm sao thúc đẩy hơn nữa quan hệ.

Tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN vừa qua ở Brunei, các bộ trưởng ASEAN đã hoan nghênh ý tưởng này và sẽ cùng phối hợp với Trung Quốc tổ chức vào nửa cuối năm nay. ASEAN cho rằng trong tổng thể quan hệ đối tác chiến lược với Trung Quốc bao gồm rất nhiều lĩnh vực, từ chính trị, kinh tế, thương mại đến hợp tác ứng phó với các thách thức an ninh phi truyền thống, bảo đảm môi trường hòa bình, an ninh khu vực, trong đó có vấn đề biển Đông.

Thứ trưởng Ngoại giao Phạm Quang Vinh cho hay ASEAN rất muốn cùng với Trung Quốc duy trì môi trường hòa bình, ổn định ở biển Đông. Một trong những yêu cầu ASEAN chủ động đề xuất từ năm 2011 là sớm thúc đẩy đàm phán chính thức về COC.