Cái quẹt gas và tờ vé số

Chưa bao giờ công nghệ đi vào cuộc sống nhanh và tác động mạnh đến người lao động như bây giờ. Trước chuyện bác xe ôm ngồi ngáp vặt là chuyện các hãng taxi và tài xế kêu ca về dịch vụ Uber, Grab. Dần dà, Uber, Grab phổ biến, thuận tiện hơn, các hãng đành chấp nhận có sự cạnh tranh trên các nẻo đường.

Trong sự phát triển, có những ngành nghề phát sinh và cả thoái trào, biến mất. Người ta nhớ lại thời bao cấp, nhiều góc phố có cái tủ nhỏ của người bơm mực bút bi hay bơm gas hộp quẹt vì thời đó, bút bi hay quẹt gas còn là những thứ khá đắt tiền. Ở nhiều quán cà phê hay quán nhậu, chủ quán kỹ tính đem hộp quẹt gas bỏ vào lon sữa bò rồi trám xi măng để khách khỏi bỏ túi, xài hết gas để đó chờ người bơm gas dạo đi ngang kêu vào bơm xài tiếp.

Ảnh: HOÀNG TRIỀU

Rồi đất nước mở cửa, vé số kiến thiết rộ lên, hầu như tỉnh, thành nào ở miền Nam cũng có công ty xổ số kiến thiết, là nơi đem lại nguồn thu lớn cho địa phương. Nhiều nơi tổ chức tham quan du lịch cũng nhờ nguồn thu từ xổ số. Từ đó, đội quân bán vé số phát sinh, từ miền Bắc, miền Trung vào TP HCM; ở miền Nam thì loanh quanh các tỉnh ĐBSCL cũng đủ đắp đổi nuôi sống gia đình. Rảo chân khắp nơi, có địa bàn quen, có mối quen, cả nhóm cùng quê ở nhà thuê, tiền bạc gom góp gửi về quê nuôi con ăn học. Không ít khách nhậu, khách quán cà phê ở các TP lớn bực bội vì bị đội quân này quấy nhiễu, chìa vé số trước mặt, mời chào kèo nhèo đến phát bực nhưng thấy tội nghiệp rồi cũng mua.

Nay thì đội quân này đang lo sẽ làm ăn khó hơn, một số nhắm đến chuyện trở về quê làm ruộng. Cũng như người và nghề bơm mực bút bi, bơm gas hộp quẹt đã biến mất, người bán vé số, người chạy xe ôm truyền thống lo âu không thể tiếp tục kiếm sống với nghề.

Kinh tế - xã hội phát triển, nhiều loại hình kinh doanh dịch vụ trực tuyến khai sinh, thuận tiện và nhanh chóng, được đông đảo người tiêu dùng sử dụng. Đó cũng là xu thế tất yếu, phải chấp nhận, thích nghi để tồn tại cũng như sẽ có chọn lọc, đào thải. Có cái mang tính biểu tượng như hình ảnh ông đồ già trong thơ Vũ Đình Liên nay chỉ tái hiện trong dịp Tết ở Văn Miếu (Hà Nội) hay Cung Văn hóa Lao động (TP HCM)... Có cái triệt tiêu, thay bằng cái mới: chiếc xe ngựa không còn ở vùng ven hay xích lô chở khách cũng đang mất dần ở các nội đô…

Cho nên, dù có than phiền, buồn khổ nếu một mai không còn vé số truyền thống, xe ôm truyền thống thì hãy xem đó là chuyện thế gian biến cải. Vấn đề là ngoài sự năng động, dễ thích nghi và xoay trở nhanh của người Việt, rất cần các nhà hoạch định chính sách biết nhìn xa, giỏi dự liệu trong bài toán lao động - việc làm. Trong tổng thể nền kinh tế, cần có chính sách kịp thời cho khu vực phi kết cấu với cung cách quản lý phù hợp để cùng thúc đẩy phát triển.