Cổ vật dưới biển miền Trung: Nơi chôn xác 4 con tàu

Con tàu đắm vừa được phát hiện ở thôn Châu Thuận là kho cổ vật vô giá. Những bí ẩn về vùng biển lưu xác con tàu cổ này cũng dần được hé lộ.

Nằm trên con đường tơ lụa

Từ hàng trăm năm trước, trên đường thông thương dọc theo bờ biển miền Trung, những con tàu buôn đến từ phía Bắc mỗi khi gặp gió bão thường ghé vào “eo biển Vũng Tàu” để neo đậu, mua bán, tiếp tế lương thực, nhiên liệu. Chính vì vậy mà eo biển này cũng là nơi chôn xác nhiều con tàu cổ khi không chịu nổi sóng gió trùng khơi.

Một cụ ông ở thôn Châu Thuận kể lại: “Từ thời nhà Nguyễn, tại eo biển này có nhiều tàu bè tấp vào để tránh gió. Một số tàu khi vào đây đã bị sóng gió đánh chìm, trên tàu có chứa nhiều vật quý”. 

Trước khi vị trí con tàu chứa cổ vật gốm sứ ở thôn Châu Thuận được xác định, người dân địa phương đã tìm thấy 3 xác con tàu cổ bị chìm tại eo biển này. Trong mỗi con tàu chứa rất nhiều cổ vật khác nhau, chủ yếu là đồ gốm sứ từ đời tiền Minh đến đời nhà Thanh (Trung Quốc) cùng nhiều cổ vật thuộc các niên đại về sau... Những cổ vật này được người dân Bình Châu sưu tầm và trưng bày khá nhiều trong nhà.

Năm 1999, ngành khảo cổ học tỉnh Quảng Ngãi phát hiện một con tàu cổ bị đắm ở vùng biển Bình Châu. Dựa trên những hiện vật Bảo tàng tỉnh Quảng Ngãi thu giữ được, các nhà khảo cổ nhận định con tàu có niên đại từ nửa cuối thế kỷ XIV đầu thế kỷ thứ XV. Đây là thời kỳ triều Minh đang thịnh, có những đoàn tàu buôn hàng trăm chiếc hoạt động nhộn nhịp trên các vùng biển thông thương với nước ngoài. Cho nên, việc phát hiện được các con tàu cổ ở vùng biển xã Bình Châu khiến người ta đặt giả thiết rằng đó có thể là những con tàu buôn triều Minh bị đắm.

TS - chuyên gia khảo cổ học Đoàn Ngọc Khôi, Phó Giám đốc Bảo tàng tỉnh Quảng Ngãi, nhận định: “Trong quá khứ, vùng biển Bình Châu tuy không phải là thương cảng sầm uất nhưng do đặc điểm địa lý, nơi đây thường xảy ra những trận bão lớn và bất thường, eo biển lại nằm trên con đường gốm sứ, con đường tơ lụa từ hàng trăm năm trước nên có thể có rất nhiều tàu buôn vào đây neo đậu, tránh bão rồi gặp nạn”.

Lưu giữ những cổ vật vô giá

Trở lại làng biển thôn Châu Thuận, nơi phát hiện con tàu chở cổ vật, chúng tôi được nghe nhiều câu chuyện kỳ bí về lịch sử làng biển này. Xóm Gành Cả nằm trên những hòn đồi sát mép biển; phía dưới, những đợt sóng mạnh liên tục đập vào bờ. Đây là một trong những xóm ở thôn Châu Thuận có nhiều người lặn biển nhất. Ở đó không chỉ nổi tiếng bởi nghề lặn biển ít nơi nào sánh kịp mà còn được biết đến bởi có nhiều người dân sở hữu những món đồ cổ độc đáo, đa phần được họ sưu tầm, nhặt nhạnh trong những lần lặn biển.

Những ngư dân ở đây có thể kể cả ngày không hết chuyện về các con tàu đắm và cổ vật dưới đáy đại dương. Họ biết tường tận từng ngóc ngách ở lòng biển - nơi có dấu tích những con tàu đắm. Theo những bậc cao niên, hàng trăm năm trước, vùng này có một con sông nối từ “eo biển Vũng Tàu” tiến sâu vào đất liền, tàu bè qua lại rất đông đúc… Dần dần, con sông bị cát bồi, đến bây giờ không còn.

Các chuyên gia khảo cổ cho rằng việc phát hiện những con tàu cổ bị đắm ở Bình Châu cho thấy vùng biển Sa Kỳ khi xưa là một cửa biển rất quan trọng, nối với các nhánh sông Chợ Mới và Châu Me, ăn sâu vào đất liền. Dư địa chí tỉnh Quảng Ngãi và một số cuốn sách cổ viết về Quảng Ngãi cũng từng mô tả hoặc nhắc đến các nhánh sông này. Sông dài khoảng 4 km, ngày xưa vốn là nơi quần cư của dân ven biển. Tàu buôn thường ghé vào trao đổi hàng hóa với dân địa phương. Có thể đây cũng chính là nơi tiền thân hình thành phố cổ Thu Xà năm xưa, phát triển thịnh vượng khoảng 30 năm đầu thế kỷ XIX.