ĐB QH còn kê khai nhà cửa không chính xác, nói gì nhân dân

Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh: "Số liệu thống kê chạy theo thành tích là do thể chế". Ảnh: Thế Dũng

Sáng nay, tại phiên cho ý kiến về dự thảo Luật Thống kê (sửa đổi), hàng loạt đại biểu QH đặt lên bàn nghị sự "căn bệnh" thành tích, phương pháp thống kê lỗi thời đã làm méo mó số liệu thống kế kinh tế - xã hội đất nước.

Đại biểu Bùi Sỹ Lợi (Thanh Hóa) cho rằng dư luận luôn băn khoăn tính xác thực của số liệu thống kê như GDP hàng năm; tỷ lệ thất nghiệp; số liệu doanh nghiệp; và lao động qua đào tạo... "Nhiều khi biết không chính xác nhưng vẫn phải dùng vì số liệu thống kê là căn cứ pháp lý" -ông Lợi băn khoăn. Vì vậy, theo ông Lợi, cần có hội đồng thống kê quốc gia về thống kê trong đó tập hợp nhiều nhà khoa học. Và đó cũng là điều nhiều nước trên thế giới đã có khi đến nay 91 nước đã có tuân theo quy chuẩn thống kê của Liên hợp quốc.

Đại biểu Nguyễn Văn Sơn (Hà Tĩnh) dẫn thực tế nhiều nơi vì mục đích kêu gọi đầu tư đã đưa ra số liệu khác, nhất là xảy ra ở cấp tỉnh, huyện. Tán đồng, đại biểu Huỳnh Minh Hoàng (Bạc Liêu) đề nghị có quy định cấm hành vi ép buộc làm sai lệch thông tin thống kê quốc gia, bởi thực tế nhiều khi vì thành tích nên có việc làm sai lệch thông tin thống kê.

Đề nghị "cấm làm đẹp số liệu, làm đẹp báo cáo để chống lại bệnh thành tích", đại biểu Bùi Thị An (Hà Nội) kiến nghị Tổng cục Thống kê nên tách ra khỏi Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH-ĐT), và tốt nhất là trực thuộc Quốc hội để đảm bảo khách quan, minh bạch. Và Tổng cục Thống kê phải chịu trách nhiệm về các số liệu thống kê.

Giải trình việc các đại biểu tố vấn nạn thống kê, Bộ trưởng Bộ KH-ĐT Bùi Quang Vinh thừa nhận số liệu thống kê của Việt Nam đôi lúc chưa chính xác và điều này ai cũng biết. Nguyên nhân là do các bộ ngành làm và Bộ KH-ĐT thống kê lại; trong khi cán bộ làm công tác thống kê ở mỗi bộ ngành cũng chỉ có vài người.

"Ngay kê khai về nhà cửa, nhiều đại biểu ngồi ở đây kê khai còn không chính xác nói gì là nhân dân. Điều đó nói lên đầu vào không chính xác nên số liệu không chính xác. Ở nước ngoài số liệu sai là họ xử lý rất nặng, xử lý hình sự ngay. Cho nên cái khó là do thể chế của chúng ta, ai cũng bệnh thành tích"- ông Vinh nói.

Theo Bộ trưởng Bùi Quang Vinh, vấn đề là số liệu đầu vào có chính xác, còn cán bộ thống kê không có lợi ích gì về việc số nhiều hay số ít. "Phải có chế tài xử lý vi phạm hành chính, hoặc pháp luật hình sự về cung cấp số liệu. Các đại biểu đều biết là rất nhiều người có rất nhiều nhà nhưng chả kê khai gì, nhà của họ toàn đứng tên con cái, mà thậm chí là đứng tên con cái cũng không khai nữa"- ông Vinh thẳng thắn.

Trong số 185 chỉ tiêu thống kê thì Bộ KH-ĐT chỉ công bố 70-80 chỉ tiêu, còn lại là các bộ, ngành tự thống kê. "Nếu nói rằng để các bộ, ngành chuyên môn công bố sẽ khách quan hơn thì tôi không đồng ý. Bởi tôi cho rằng cái ông làm ra thành tích ấy thì thường con số không khách quan đâu, bởi người ta vẫn muốn con số đẹp, vì vậy mới cần thống kê độc lập để có con số chính xác" - Bộ trưởng Vinh nói.

Ông Vinh cho biết trong bối cảnh thế giới hội nhập thì phải so sánh với bạn bè xem mình đang đứng ở đâu và hoạt động thống kê cũng vậy. "Các con số thống kê của chúng ta không đến mức méo mó như nhiều người đang nghĩ. Tôi là Bộ trưởng Bộ KH-ĐT và nghĩ rằng tôi không chỉ đạo ai làm méo mó con số thống kê cả. Các phương pháp thống kê mà chúng ta sử dụng là những phương pháp được thế giới thừa nhận"- ông Vinh cho biết.

Tuy nhiên, ông Vinh thừa nhận hệ thống chỉ tiêu Việt Nam thì rất khác quốc tế như thế giới không có chỉ tiêu tỷ lệ hộ gia đình có tivi…

Đặc biệt về thời gian công bố số liệu thống kê, Việt Nam có 3 loại số liệu đã làm cho xã hội, dư luận hiểu sai về thống kê. Và các nước người ta không có cái cách điều hành như chúng ta làm kết hoạch hóa thế này.

Bộ trưởng Vinh cho rằng cả thế giới đều có cơ quan dự báo, và dự báo thì thay đổi xoành xoạch, như Ngân hàng Thế giới (WB) tháng trước đưa ra dự báo tăng trưởng kinh tế thế giới 3,4%, nhưng tháng lại đưa ra dự báo 3,7%. Trong khi chúng ta dự báo trước cả năm trời, ví dụ hôm nay ngồi đây nhưng dự báo CPI (chỉ số tăng giá) cho cả năm 2016.

"Tôi đã đề nghị không đưa chỉ tiêu CPI vào kế hoạch hàng năm và 5 năm nữa, bởi CPI không phụ thuộc vào chúng ta mà nó phụ thuộc cả thế giới. Giá dầu giảm xuống 40 USD là CPI cả thế giới giảm ngay, chúng ta làm sao biết được giá dầu tăng giảm thế nào, vậy mà ngồi đây dự báo CPI đến cuối năm 2016 thì không có căn cứ nào hết. Nhưng rồi Chính phủ bàn đi bàn lại, thấy vẫn phải đưa con số này vào, vì nó quan trọng quá, vậy thì cứ đưa ra một con số to to rồi đưa vào thôi chứ chính xác thế nào được. Giá dầu giảm phụ thuộc vào thị trường thế giới, dẫn đến CPI giảm chứ đâu phải là công lao của cả hệ thống chúng ta"- ông Vinh thẳng thắn.

Ông Vinh kiến nghị làm rõ 3 loại số liệu. Thứ nhất là số liệu ước tính, phục vụ công tác điều hành, hàng tháng đều phải ước tính.

Thứ hai là số liệu thống kê sơ bộ, ví dụ Chính phủ họp vào tuần cuối của tháng thì khi đó làm gì đã có số liệu tuần cuối cùng của tháng đó, nên các số liệu thống kê trong ba kỳ chưa được thẩm định nên nó chưa thật sự chính xác.

Thứ ba là số liệu thống kê chính thức công bố cuối cùng, đây mới là con số chính xác, số liệu này thường được công bố vào tháng 6 của năm sau.