Giấc mơ về những cây cầu

Dân hai bờ sông Gianh đến giờ vẫn lưu giữ truyền thuyết: Thời chúa Nguyễn Phúc Chu, có chàng trai phía bờ Bắc yêu cô gái phía bờ Nam. Chàng bơi qua sông thăm nàng, khi trở về liền bị quân chúa Trịnh bắt đem lưu đày. Nàng nhan sắc kiều diễm lại hát hay nên bị triệu vào cung hầu hạ chúa Nguyễn. Thế tử si mê tài sắc của nàng bèn tìm cách chiếm đoạt nhưng không được. Một hôm, chúa Nguyễn gọi nàng vào hát rồi vì thích quá nên cho phép được chọn một đặc ân để ban thưởng. Nàng xin được về bờ Bắc. Chúa nổi giận, buộc nàng phải chọn giữa việc vào ngục hoặc lấy thế tử. Nàng chọn nhà ngục. Thế tử quá cảm phục, tìm cách cứu nàng. Chúa phát giác nên thế tử bị lưu đày, sau trốn thoát và theo quân chúa Trịnh đánh lại chúa Nguyễn, dùng lời hơn lẽ thiệt gợi lòng yêu đồng bào ruột thịt của binh sĩ. Tiếng sáo của thế tử cùng tiếng hát của nàng làm xúc động lòng người đến mức lính và dân hai bờ mặc kệ quan lại hai phe hăm dọa, khiêng đất lấp sông Gianh.

Khắc khoải, bất lực

Dĩ nhiên, chẳng thể nào lấp nổi sông Gianh, nhưng đó là ước nguyện bao đời của dân đôi bờ muốn không bị ngăn sông cách chợ.

Thời chiến đã đành nhưng đến cả thời bình, trên hành trình Bắc – Nam bằng Quốc lộ 1A, nếu ai đã đi qua bến phà Gianh trước những năm 1998 gặp lúc nước sông lên cao phà không hoạt động được, chứng kiến cảnh hàng ngàn chiếc xe nối đuôi nhau chờ đợi, những chuyến xe chở bệnh nhân đi cấp cứu..., sẽ hiểu được vì sao sông Gianh cần có những chiếc cầu. Ngay cả tướng Đồng Sĩ Nguyên, một đời gắn bó trọn vẹn với sự nghiệp chỉ huy làm nên vô vàn những cung đường huyền thoại cho cả nước, thế mà bao năm về thăm quê ở bờ Nam sông Gianh vẫn phải đau đáu một nỗi niềm vì chưa biết bao giờ mới có những cây cầu bắc qua sông này.

Cầu Quảng Hải gặp sự cố, đến nay vẫn chưa xây dựng xong. Ảnh: T.Phùng

Nhưng, dẫu là một chiếc cầu qua sông Gianh thôi thì vẫn là nỗi bất lực của tỉnh Quảng Bình. Bất lực vì bom đạn Mỹ đã làm cho ngô, lúa không thể tốt tươi nổi trên ruộng đất Quảng Bình thời hậu chiến; rồi bão lụt triền miên khiến cho mãi đến 30 năm sau ngày giải phóng mà tổng thu ngân sách từ kinh tế địa phương năm 2005 của Quảng Bình chỉ hơn 430 tỉ đồng, ngân sách Trung ương còn phải trợ cấp thêm gần 1.300 tỉ đồng nữa mới duy trì được hoạt động. Vậy thì lấy đâu để mơ đến những cây cầu vượt Linh Giang? Mà đặc điểm bạo liệt của sông nước miền Trung nói chung lại không thể cho phép sử dụng những loại cầu bán kiên cố như nhiều nơi vẫn làm.

Niềm vui không trọn vẹn

Không phải khi xảy ra thảm họa chìm đò ở Quảng Hải thì việc bắc cầu vượt sông Gianh mới được nói đến. Vào những năm 1980, việc bắc cầu qua sông này để giải tỏa ách tắc trên Quốc lộ 1A và thông tuyến Quốc lộ 12 nối Quốc lộ 1A với cửa khẩu Cha Lo sang nước bạn Lào đã được Chính phủ quan tâm. Năm 1998, chiếc cầu đầu tiên mang tên sông Gianh, dài gần 1 km đã nối thông Quốc lộ 1A. Tiếp đó, cầu Minh Cầm, rồi cầu chợ Gát nối Quốc lộ 1A với Quốc lộ 12 cũng lần lượt được xây dựng, chấm dứt hoàn toàn tình trạng ách tắc trên hệ thống quốc lộ đi qua Quảng Bình. Cũng chỉ trong vòng 10 năm nay, ít nhất còn có thêm 3 chiếc cầu nữa cũng được bắc qua sông Gianh để thông thương giữa các xã hai bên bờ. Riêng ở huyện Quảng Trạch, để nối thông trung tâm huyện ở bờ Bắc với 9 xã phía bờ Nam, dự án xây cầu Quảng Hải có đường nối hai cầu dài 900 m và sẽ được chia đôi gồm cầu số 1 nối từ Quảng Hải với bờ Bắc dài 400 m, cầu số 2 nối Quảng Hải với bờ Nam 300 m, tổng vốn đầu tư 82 tỉ đồng, đã khởi công từ tháng 9-2003.

Khỏi phải nói về nỗi vui mừng của người dân các xã phía Nam bờ sông Gianh. Vui nhất là dân Quảng Hải, vì cả đời mong một cây cầu không được mà giờ xem như sẽ có những 2 cây cầu. Nhưng “vận nghèo thường gặp eo”, dự án lẽ ra đã phải xong từ năm 2006 thì sau 2 năm thi công lại gặp ngay sự cố phải dừng lại rất lâu để chờ thay đổi thiết kế. Càng chờ đợi, vốn đầu tư càng dội lên. Cuối năm 2005, Thủ tướng đã phải quyết định ứng trước 45 tỉ đồng kế hoạch vốn đầu tư xây dựng cơ bản năm 2006 cho Quảng Bình 25 tỉ đồng để hỗ trợ dự án cầu Quảng Hải. Nút thắt về vốn đã tạm thời được mở, nhưng sự xoay trở chậm chạp của các đơn vị thi công, quản lý đã khiến cho dự án đến bây giờ vẫn còn dang dở.

Trước giao thừa Tết Kỷ Sửu, Bí thư Tỉnh đoàn Quảng Bình Hồ An Phong nghẹn ngào với tôi: “Tội quá anh ơi! Chỗ chìm đò cách cầu Quảng Hải đang xây chừng 500 m chứ mấy. Giá mà cầu xây xong đúng tiến độ thì làm sao có nỗi đau này”. Tôi chợt nhớ mới năm trước có dịp ghé qua Quảng Hải, tưởng cầu sắp xây xong nên rất nhiều người dân ở đây khoe là đã chuẩn bị cờ quạt để chào mừng ngày được chạy băng băng trên cầu thông hai bờ. Tôi cũng đã có giấc mơ lãng mạn khi nghĩ đến một ngày cả xã nghèo Quảng Hải rợp đỏ cờ hoa.

Song, cờ hoa chưa kịp tung bay, trời Quảng Hải đã trắng màu khăn tang...