Lợi bất cập hại

Làm cho bộ giấy tờ cá nhân được gọn nhẹ mà vẫn bảo đảm việc sử dụng giấy tờ có hiệu quả và tiện lợi trong giao dịch là điều tốt nhưng thật ra, không có nước nào làm gọn giấy tờ cá nhân bằng cách hợp nhất thẻ căn cước và giấy khai sinh. Lý do là mỗi loại giấy tờ có tính chất, chức năng riêng, phục vụ cho những mục tiêu riêng cả đối với cơ quan quản lý và đối với người mang giấy tờ liên quan.

Thẻ căn cước dùng để nhận dạng con người, cần thiết cho việc phân biệt người này với người khác khi tham gia giao dịch dân sự, hành chính, đề phòng sự giả danh để gian lận, lừa lọc. Giấy khai sinh để xác nhận việc có một người được sinh ra tại một thời điểm, có xuất xứ địa lý, gia đình… được ghi nhận rõ trong điều kiện có nguồn thông tin liên quan đáng tin cậy. Giấy khai sinh cùng với các giấy tờ hộ tịch khác tạo thành bộ tài liệu về lai lịch dân sự của cá nhân và là một phần của đời tư.

Là một loại giấy tờ hành chính nhằm phục vụ trước hết cho công tác quản lý của nhà chức trách, thẻ căn cước được xuất trình trong khuôn khổ thực hiện nghĩa vụ công dân trong quan hệ xã hội, cộng đồng. Thí sinh đi thi, hành khách bước lên máy bay, chủ sở hữu nhà đến cơ quan công chứng để xác lập giao dịch mua bán nhà… đều phải xuất trình thẻ căn cước để được nhận dạng. Nếu không có thủ tục này thì khó ngăn chặn nguy cơ phá hoại, lừa đảo của kẻ xấu.

Trong khi đó, giấy khai sinh được yêu cầu xuất trình một khi điều đó cần thiết cho việc bảo đảm thụ hưởng các quyền lợi mà luật pháp dành cho người này, người nọ có liên quan trong cuộc sống dân sự. Chẳng hạn, khi cần xác định tuổi của người xin đi học, xin đi làm, bầu cử, ứng cử; khi cần phải xác định quan hệ cha mẹ - con để giải quyết việc thừa kế tài sản, việc thiết lập quan hệ hợp tác giữa nhà trường và cha mẹ để giám hộ đối với học sinh...

Ở góc độ cung ứng dịch vụ công, có thể học kinh nghiệm của các nước tiên tiến rồi cải tổ bộ máy hành chính để số thẻ căn cước dùng được cho việc tìm kiếm các thông tin cá nhân khác, bao gồm thông tin về hộ tịch. Ví dụ, thay vì giao cho cơ quan công an quản lý việc cấp thẻ căn cước và cơ quan tư pháp quản lý hệ thống hộ tịch, chỉ cần thành một cơ quan chịu trách nhiệm quản lý dữ kiện cá nhân: chỉ cần nạp số căn cước vào tài khoản giao dịch thì các dữ kiện về ngày tháng năm sinh, quê quán, cha mẹ, vợ chồng, con cái... có thể được cung cấp theo yêu cầu.

Ý kiến hợp nhất thẻ căn cước và giấy khai sinh có thể được bảo vệ bằng lý này, lẽ khác. Nhưng thử hình dung một ngày nào đó thẻ căn cước thay thế luôn cho giấy khai sinh và được cấp cho một người bị bỏ rơi lúc mới sinh, không xác định được cha mẹ. Ai nói được tâm trạng của người này mỗi khi đi thi, lên máy bay, lập chứng thư mua bán nhà, buộc phải xuất trình một tờ giấy có tác dụng nói cho tất cả mọi người biết rằng mình vốn là một đứa trẻ vô thừa nhận?!