Thủ tướng Chính phủ vừa ban hành Quyết định 501 về việc thí điểm tổ chức diễn đàn khoa học chuyên nghiệp của trí thức khi tham gia hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội các chủ trương, chính sách, dự án phát triển kinh tế - xã hội. Bên cạnh sự hoan nghênh, quyết định này cũng khiến nhiều chuyên gia băn khoăn.
Thí điểm trong 5 năm
Theo Quyết định 501, Liên hiệp Các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam (VUSTA), Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam (VASS), Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VAST) được giao tổ chức thí điểm diễn đàn trong 5 năm. Bộ Khoa học và Công nghệ có chức năng quản lý nhà nước đối với tổ chức và hoạt động của diễn đàn.
Quyết định nêu rõ tổ chức, cá nhân tham gia diễn đàn được phát biểu công khai ý kiến về các chủ trương, chính sách, dự án phát triển kinh tế - xã hội; đề xuất các kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền; trình bày, trao đổi, tranh luận bình đẳng với các thành viên khác trong diễn đàn về các nội dung tư vấn, phản biện và giám định xã hội. Tổ chức, cá nhân tham gia diễn dàn cũng có quyền bảo lưu ý kiến khi ý kiến này khác với quan điểm trong chủ trương, chính sách, dự án phát triển kinh tế - xã hội và ý kiến của cơ quan đặt yêu cầu tư vấn, phản biện và giám định xã hội.
Hoan nghênh Quyết định 501, GS-Viện sĩ Đặng Vũ Minh, Chủ tịch VUSTA, cho rằng quyết định này sẽ tạo điều kiện để các nhà khoa học tham gia đóng góp một cách khách quan cho những chương trình, đề án, vấn đề lớn của đất nước trước khi được các cấp có thẩm quyền phê duyệt.
Nhận định chủ trương này được giới khoa học trông đợi nhiều năm nay, GS-TS Võ Khánh Vinh, Phó Chủ tịch VASS, bày tỏ: “Quyết định 501 thể hiện quy chế dân chủ trong nghiên cứu khoa học và tham gia phản biện vào những vấn đề lớn của đất nước”.
Cần lắng nghe và tôn trọng
Đánh giá về Quyết định 501, TS Phạm Quang Tú, Phó Viện trưởng Viện Tư vấn phát triển, nhìn nhận điểm mới trong quyết định này là các nhà khoa học có nơi để bày tỏ, bảo lưu quan điểm kể cả trong trường hợp trái chiều mà không lo bị quy chụp, thành kiến. Tuy nhiên, theo ông Tú, quyết định này chưa có tính đột phá.
Một vấn đề hệ trọng của công tác phản biện là sự “lắng nghe và tôn trọng” của cơ quan nhà nước. Ông Tú đặt vấn đề liệu qua diễn đàn, các cơ quan quản lý nhà nước có tiếp thu những phản biện, đóng góp hay không? Nếu chưa thể tiếp thu thì cần phải có giải trình một cách tôn trọng, kể cả phản bác cũng là việc nên có.
“Quyết định 501 mới làm tốt khâu đầu vào nhưng đầu ra mới chính là thước đo hiệu quả thì chưa thấy rõ. Tôi lo rằng phản biện lại rơi vào khoảng không và việc lắng nghe là hình thức. Lâu nay, ở Việt Nam đang tồn tại tình trạng “một chiều” đối với việc phản biện của nhà khoa học. Đây là khiếm khuyết rất lớn” - ông Tú phân tích.
Đồng quan điểm, GS Đặng Vũ Minh cho rằng đối với những vấn đề xã hội, kinh tế phức tạp thì ý kiến khác nhau là rất bình thường. “Ý kiến phản biện cũng không phải lúc nào cũng hoàn toàn đúng nhưng cần được phản hồi để tìm tiếng nói chung, lợi ích chung cho đất nước trên tinh thần tôn trọng và trao đổi 2 chiều” - ông Minh nói.
Cần 1 cơ quan độc lập
Một vấn đề khác mà TS Phạm Quang Tú băn khoăn là việc thí điểm tổ chức diễn đàn chỉ giao cho VUSTA, VASS, VAST. Liệu 3 đơn vị này có đủ mạnh dạn chọn vấn đề gai góc mà xã hội quan tâm? Ngoài ra, những nghiên cứu khoa học mang tính phản biện của các cá nhân, tổ chức nghiên cứu độc lập khác có được lắng nghe, tiếp thu và không bị hạn chế? “Giới khoa học và ngay cả nhân dân có sáng kiến chứ không chỉ gói gọn ở VASS, VAST, VUSTA” - ông Tú nhận xét.
Theo Quyết định 501, có 2 khối tham gia tổ chức diễn đàn là hội nghề nghiệp, gồm những nhà khoa học về hưu (VUSTA) và cơ quan quản lý nhà nước về khoa học, gồm những nhà khoa học đương quyền (VASS, VAST). Nhà sử học Dương Trung Quốc băn khoăn: Liệu 2 khối này có đồng nhất tiếng nói được hay không và tiếng nói quyết định thuộc về ai? “Tại sao không chọn ra cơ quan độc lập là các tổ chức xã hội nghề nghiệp như VUSTA tổ chức diễn đàn, còn VASS, VAST thì tập trung nâng cao chất lượng tham mưu cho Chính phủ vì đó là trách nhiệm của 2 cơ quan này” - ông Quốc đề xuất.
Về vấn đề này, GS Đặng Vũ Minh cho rằng trước mắt, Thủ tướng có chủ trương thí điểm việc tổ chức diễn dàn, về lâu dài sẽ dần dần mở rộng. “Thực tế, VASS, VAST và VUSTA tập trung đội ngũ trí thức rất lớn. Trong quá trình vận hành có thể mở rộng thêm lấy ý kiến bên ngoài và VUSTA chào đón mọi nhà khoa học tham gia đóng góp” - ông Minh khẳng định.
Nhiều hành vi bị cấm
Quyết định 501 cũng quy định rõ việc tổ chức, cá nhân tham gia diễn đàn không được lợi dụng diễn đàn để xuyên tạc sự thật, bôi nhọ, làm tổn hại đến danh dự, uy tín của tổ chức và cá nhân. Ngoài ra, tổ chức, cá nhân cũng không được đề cập các nội dung không liên quan đến vấn đề thảo luận tại diễn đàn; không làm hại đến lợi ích dân tộc, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; không được phát tán tài liệu nội bộ của diễn đàn...
và quét mã QR
Bình luận (0)