“Siêu” dự án làm khó Quốc hội

* Phóng viên: Thưa ông, vấn đề nào sẽ được quan tâm nhất tại kỳ họp lần này ?

- Ông Nguyễn Minh Thuyết: Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) phải quan tâm đến tất cả vấn đề đặt ra tại kỳ họp của QH, song cá nhân tôi quan tâm nhiều nhất tới vấn đề mà QH giao cho Ủy ban Văn hóa- Giáo dục- Thanh niên-Thiếu niên và Nhi đồng của QH làm nòng cốt về thực hiện chính sách pháp luật trong việc đầu tư mở trường, chất lượng giáo dục đại học.
 
Ngoài ra, tôi cũng rất quan tâm tới hai dự án trình QH lần này dự án xây dựng đường sắt cao tốc Hà Nội - TPHCM và đồ án quy hoạch chung xây dựng thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

* Ông thấy sao khi đây là hai “siêu” dự án với nguồn vốn khổng lồ trình QH nhưng lại chưa được chuẩn bị kỹ lưỡng?

- Hai dự án lớn này ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển của đất nước trong nhiều thập kỷ tới. Với dự án đường sắt cao tốc cần đặt vấn đề là trình QH để làm gì? Nếu trình QH để xin chủ trương có làm hay không trong khi chưa được chuẩn bị kỹ, QH rất khó trả lời vì muốn quyết, QH phải biết rõ hàng loạt vấn đề.

Do chưa được chuẩn bị kỹ, trong quá trình thi công dự án Nhà máy Lọc dầu Dung Quất đã
phát sinh nhiều vấn đề không được dự đoán, làm ảnh hưởng đến tiến độ thi công. Ảnh: TTXVN

* Nhưng một lãnh đạo của Bộ GTVT, cơ quan chủ trì soạn thảo dự án đường sắt cao tốc, có nói rằng QH cứ quyết chủ trương, còn bộ sẽ tính hiệu quả sau?

- Quan điểm như vậy là không ổn. QH rất khó quyết một việc mà QH không biết rõ ràng. Tôi không thể nói thay cho ý chí của QH nhưng với tư cách là một ĐBQH, tôi không thể bỏ phiếu cho một dự án như vậy bởi tôi chỉ bỏ phiếu khi nắm chắc vấn đề. Kể cả khi biết rõ về dự án này, trong tình hình hiện nay, tôi cũng khó đồng ý.

Hiện nay, ngân sách nước ta bội chi mỗi năm khoảng 7% và còn nhiều dự án lớn khác đang phải vay vốn nước ngoài hoàn toàn. Về thiết kế, tôi đã nghe nhiều chuyên gia ngành GTVT cho rằng tuyến đường sắt này có tới 27 ga thì khái niệm cao tốc có ý nghĩa gì vì khi tàu chưa đạt tốc độ cao nhất đã phải giảm tốc độ để dừng ở ga mới.

Tôi thấy những người lập dự án có suy nghĩ rất lãng mạn khi cho rằng một người ở Vinh đi tàu ra Hà Nội làm việc vào buổi sáng và trở về Vinh vào buổi tối. Đi mỗi ngày như vậy thì lấy đâu ra tiền để  mua vé. Vì thế, tôi cho rằng cần phải rất thận trọng khi xem xét và quyết định chủ trương đầu tư dự án này.

* Hiện nay, ông có thấy đồ án quy hoạch thủ đô đã nhận được nhiều ý kiến khác nhau?

- Từ năm 1954 đến nay đã có 6 quy hoạch thủ đô nhưng chưa lần nào thực hiện được. Do vậy, theo tôi, trước hết cần phải giải trình với QH vì sao lại như vậy, có vấn đề gì cần rút kinh nghiệm và đồ án hiện nay có vấp phải những vấn đề mà các quy hoạch trước đã vấp phải không ...? Sau khi làm sáng tỏ các vấn đề này mới nên xem xét đồ án hiện nay.

Ngoài ra, nhìn vào đồ án này, tôi cũng thấy có những vấn đề cần phải xem xét kỹ hơn và lấy ý kiến rộng rãi hơn như tính kinh tế, truyền thống, phong thủy... của việc chuyển trung tâm hành chính lên chân núi Ba Vì hay làm đường cao tốc Láng-Hòa Lạc chọc thẳng vào trung tâm thủ đô.

* Liệu những dự án chuẩn bị chưa kỹ như vậy sẽ gây khó cho QH ?

- Tất nhiên, sẽ gây khó cho các ĐBQH vì chưa có đầy đủ thông tin để xem xét, quyết định. Các ĐBQH có ý thức tổ chức kỷ luật rất cao nên khi đã được quán triệt, đề nghị thông qua thì rất nhiều ĐB sẽ đồng ý thông qua dù chưa nắm vững. Tôi cho rằng cách làm như vậy không ổn và về phía các ĐBQH cũng nên suy nghĩ độc lập và có trách nhiệm hơn.

* Thực tế đã có những dự án lớn được thông qua song không ít ĐBQH vẫn còn tâm tư, băn khoăn và thực tiễn sau này cho thấy ý kiến phản biện trước đó là xác đáng?

- Nếu dự án chuẩn bị chưa kỹ, ĐBQH không nên thông qua để các cơ quan có trách nhiệm chuẩn bị kỹ hơn. Nếu thông qua các dự án chưa chuẩn bị kỹ lưỡng có thể sau này sẽ phải lãnh hậu quả lớn.

Trước đây, khi thông qua dự án xây dựng Nhà máy Lọc dầu Dung Quất, cơ quan chuẩn bị dự án cũng nói đã chuẩn bị kỹ, QH cứ thông qua nhưng khi làm thì phát hiện túi bùn ở công trình này mà khảo sát trước đó không có.

Đến khi làm cầu cảng lại phát hiện đá ở đây quá rắn, phải thuê 10 giàn khoan của Singapore sang xử lý, tốn kém thêm nhiều thời gian và tiền bạc.

Như vậy, hiệu quả của dự án này sẽ bị kéo xuống thấp, mất nhiều thời gian,  trong khi đó chúng ta hoàn toàn có thể xây dựng nhanh dự án tương tự ở Long Sơn (Bà Rịa - Vũng Tàu).

* Nếu cứ quyết các dự án lớn mà hiệu quả kinh tế không cao thì có ngày, nước ta phải đối mặt với bài học của Hy Lạp vì nợ công quá lớn?

- Vay thì phải trả, nếu thu không đủ chi như hiện nay,  chắc chắn sẽ đến lúc không biết lấy đâu ra tiền để trả nợ. Con cháu sau này dù muốn sửa chữa hay điều chỉnh cũng rất khó.

Khi QH bàn về dự án xây dựng nhà máy điện hạt nhân tại Bình Thuận, tôi có nói rằng cá nhân tôi không lo về thảm họa hạt nhân, dù thảm họa này có thể xảy ra và cũng là điều phải lo, vấn đề mà tôi lo lắng nhất là thảm họa về kinh tế.

Chúng ta có đáng phiêu lưu, mạo hiểm khi chi ra khoản tiền lớn hơn cả ngân sách quốc gia cho một dự án chỉ làm ra 4% tổng sản lượng điện của cả nước?

* Phải chăng chúng ta nên thay đổi tư duy khi đưa các vấn đề hệ trọng ra trình QH ?

- Là cơ quan đại diện cho quyền làm chủ của dân, QH phải kiểm soát được các dự án lớn, chi tiêu lớn. Nhưng muốn quyết định chuẩn xác, QH cần phải thay đổi cách làm, cần dân chủ hơn và đi từ cơ sở lên, cần thay đổi phương thức lãnh đạo bởi nếu không, QH rất khó thực sự là cơ quan đại diện cho quyền làm chủ của nhân dân.