Thể chế và người tài

Tuy nhiên, đó mới chỉ là những cố gắng đơn lẻ, rời rạc. Với đề án thí điểm đổi mới cách tuyển chọn lãnh đạo, quản lý cấp vụ, cấp sở, cấp phòng của Bộ Nội vụ (được hướng dẫn thực hiện vào cuối tháng 5-2017), cải cách thể chế quan trọng này đang được triển khai đồng bộ hơn trong cả nước.

Thời nào cũng vậy, nước nào cũng vậy, quan trọng nhất là phải chọn người tài. Chọn được người tài, công việc sẽ trôi chảy; cuộc sống sẽ thăng hoa. Không chọn được người tài, công việc sẽ ách tắc, rối rắm; cuộc sống sẽ vất vả, khó khăn.

Tuy nhiên, tuyển chọn người tài là việc nói dễ nhưng làm không dễ. Nhiều khi những quy trình xem xét, bổ nhiệm công phu, phức tạp lại chỉ giúp chúng ta lựa chọn được các nhân sự hết sức trung bình. Với những nhân sự hết sức trung bình thì công việc nói chung cũng chỉ được thúc đẩy ở mức hết sức trung bình không hơn và không kém. Đó là chưa nói tới chuyện những quy trình càng công phu, phức tạp thì càng dễ tạo cơ hội cho việc lạm dụng, chạy chọt, "mua quan, bán chức". Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng không chỉ đến chất lượng của công việc mà còn đến sự chính đáng và danh dự của hệ thống. Vấn đề là nếu không có những thể chế cần thiết, chúng ta không thể lựa chọn được người tài.

Thực ra, người tài nào thì thể chế đó. Ở cấp độ chính trị, thể chế để lựa chọn người tài là chế độ tranh cử. Bầu cử không có tranh cử không thể lựa chọn được người tài. Ở cấp độ chuyên môn - kỹ thuật, thể chế để lựa chọn người tài là chế độ thi tuyển. Bổ nhiệm không có thi tuyển không thể lựa chọn được người tài. Chúng ta cần có những người tài kể cả ở cấp độ chính trị, lẫn ở cấp độ chuyên môn - kỹ thuật. Ở cấp độ chính trị, đó là những người có tầm nhìn và có khả năng dẫn dắt. Ở cấp độ chuyên môn - kỹ thuật, đó là những người học hành đến nơi đến chốn, hiểu biết sâu sắc về lĩnh vực chuyên môn của mình. Rõ ràng, thiếu tầm nhìn không thể hoạch định được tương lai. Nhưng thiếu kiến thức, kỹ năng cũng không thể biến tương lai trở thành hiện thực. Chính vì vậy, chúng ta cần phải cải cách thể chế cả ở tầm lựa chọn nhân sự chính trị, cả ở tầm lựa chọn nhân sự chuyên môn - kỹ thuật.

Cuối cùng, thi tuyển để lựa chọn lãnh đạo, quản lý là một công việc mang tính chuyên môn - kỹ thuật rất cao. Đây là công việc rất mới nên những tri thức và kinh nghiệm có liên quan vẫn chưa được tích tụ trong hệ thống. Trong bối cảnh như vậy, kết quả thi tuyển những lần đầu chưa chắc đã như mong đợi. Tuy nhiên, con đường xa đều bắt đầu từ bước đi đầu tiên. Không đi thì bao giờ mới đến?!