Trở tay không kịp với quy định khí thải

Tháng 9-2011, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 49, quy định các loại ô tô sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới phải áp dụng tiêu chuẩn khí thải mức 4 từ ngày 1-1-2017; tiêu chuẩn khí thải mức 5 từ ngày 1-1-2022. Song, đến tháng 11-2016, trước thực tế các cơ quan quản lý và doanh nghiệp (DN) chưa đồng bộ triển khai hiệu quả, Chính phủ đã quyết lùi lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải mức 4 cho động cơ xăng, ô tô du lịch, xe buýt gắn động cơ diesel đến ngày 1-1-2018 và ô tô tải gắn động cơ diesel vào năm 2022.

Bất ngờ yêu cầu không lùi

Thế nhưng, điều bất ngờ nhất với các DN lại chính là văn bản đề xuất của Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) vào ngày 14-3: Phương án thời điểm ô tô chạy bằng nhiên liệu diesel sản xuất và nhập khẩu phải đạt tiêu chuẩn khí thải mức 4 là từ ngày 31-3-2017. Đề xuất này được đánh giá là quá đột ngột khiến các DN khó có thể sắp xếp lại kế hoạch kinh doanh vốn đã đề ra.

Một số công ty ô tô không thể xuất xưởng xe do bị tạm ngừng cấp phiếu xe mức tiêu chuẩn khí thải 2 Ảnh: TRẦN THƯỜNG

Đại diện Công ty CP Ô tô Trường Hải (Thaco) cho biết định kỳ trong quý IV hằng năm, công ty phải ký thỏa thuận đặt hàng vật tư, linh kiện, phụ tùng với các nhà cung cấp nước ngoài cho kế hoạch năm tiếp theo. Do đó, kế hoạch đặt hàng và sản xuất, lắp ráp xe trong năm nay đã được ký kết.

Theo ông Mai Phước Nghê, Phó Tổng Giám đốc phụ trách xe thương mại Thaco, căn cứ văn bản thông báo lùi lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải mức 4 của Văn phòng Chính phủ cuối năm 2016, công ty đã ký thỏa thuận mua linh kiện, vật tư, phụ tùng. Trong đó có động cơ ô tô tiêu chuẩn Euro 2 với các nhà cung cấp nước ngoài để tổ chức sản xuất, lắp ráp ô tô các loại cho kế hoạch cả năm 2017.

“Hiện nay, công ty có hơn 30 kiểu loại động cơ và 70 kiểu loại xe buýt phải thay đổi từ tiêu chuẩn khí thải mức 2 thành tiêu chuẩn khí thải mức 4. Theo quy định, công ty sẽ phải thực hiện các bước: lựa chọn, nhập động cơ mẫu về Việt Nam để thử nghiệm và được Cục Đăng kiểm chứng nhận động cơ khí thải mức 4; tiến hành thiết kế, lắp đặt động cơ lên xe và thay đổi các bộ phận linh kiện khác cho phù hợp; tổ chức sản xuất thử, trình Cục Đăng kiểm thẩm định thiết kế và cấp giấy chứng nhận chất lượng cho các mẫu xe mới sử dụng động cơ mức 4” - ông Nghê cho hay.

Theo ông Nghê, từ ngày 1-1 đến nay, Cục Đăng kiểm đã ngưng cấp phiếu xuất xưởng cho các xe có sử dụng động cơ diesel được nhập khẩu trong năm 2017. Hơn 7.000 xe đã được Thaco ký hợp đồng với khách hàng nhưng không thể giao do không có phiếu xuất xưởng, dẫn đến những bức xúc cho người mua xe.

Đại diện một DN ô tô phía Bắc cũng than phiền về việc hơn 300 xe tải của công ty này đã bị ngưng cấp phiếu xuất xưởng từ đầu tháng 3-2017 với lý do tạm dừng cấp phiếu xe mức tiêu chuẩn khí thải 2. Trong khi đó, toàn bộ số xe này đã hoàn thiện và xin phiếu xuất xưởng trong tháng 11-2016 - thời điểm mà Quyết định 49 chưa có hiệu lực.

Nhiên liệu ở đâu?

Đáng chú ý, tại Thông báo số 398/TB-VPCP của Văn phòng Chính phủ vào cuối năm 2016, quyết định lùi thời hạn áp dụng tiêu chuẩn khí thải có lý do nguồn cung cấp nhiên liệu tại Việt Nam hiện chưa đạt mức 4.

Theo báo cáo của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, Nhà máy Lọc dầu Dung Quất chiếm 30% thị trường xăng dầu với sản lượng hằng năm là 2,48 triệu tấn xăng và 2,33 triệu tấn dầu diesel. Tuy nhiên, các sản phẩm xăng dầu này hiện chưa đạt mức tiêu chuẩn Việt Nam QCVN 1:2015/BKHCN (tương đương Euro 4). Liên hợp Lọc hóa dầu Nghi Sơn chuẩn bị đi vào sản xuất trong năm 2017 cũng sản xuất gần 4 triệu tấn dầu diesel chưa đạt QCVN 1:2015/BKHCN. Dự kiến, tới tận năm 2021-2022, khi Nhà máy Lọc dầu Dung Quất hoàn tất nâng cấp, mở rộng thì mới có thể cung cấp nhiên liệu đạt mức 4.

Báo cáo 2627 của Bộ GTVT gửi Thủ tướng Chính phủ ngày 14-3 cũng khẳng định đến nay, nhiên liệu diesel đạt chất lượng mức 4 vẫn chưa có trên thị trường. Bộ GTVT đã đề nghị Chính phủ giao Bộ Công Thương chỉ đạo các DN nhập khẩu xăng dầu khẩn trương cung ứng dầu diesel đáp ứng tiêu chuẩn khí thải mức 4 trên thị trường trong quý II/2017.

Ông Nguyễn Phú Cường, Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ - Bộ Công Thương, cho hay các DN đầu mối đã tích cực nâng cao năng lực về kho chứa, vận chuyển, cung ứng trải rộng các địa bàn trên cả nước, đáp ứng yêu cầu tiêu dùng về nhiên liệu cho động cơ để thực hiện đúng lộ trình khí thải. Tuy nhiên, trên thị trường cả nước có 27 DN đầu mối kinh doanh xăng dầu với hơn 14.000 cửa hàng bán lẻ. Các loại nhiên liệu cung cấp cho xe cơ giới hiện có 3 loại xăng, chủ yếu là RON 92, E5RON 92, RON 95 và 1 loại dầu diesel theo tiêu chuẩn Euro 2.

“Thực hiện Quyết định 49, Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 01:2015/BKHCN kèm theo Thông tư số 22/2015/BKHCN-TT. Theo đó, trên thị trường có thể tồn tại 9 loại xăng không chì: RON90-II, RON92-II, RON95-II, RON92-III, RON95-III, RON98-III, RON92-IV, RON95-IV, RON98-IV (trước đây chỉ có 3 loại). Tương tự như vậy, chủng loại sản phẩm đối với xăng E5, E10 và diesel cũng tăng lên thành gần 30. Điều này gây khó khăn và bất khả thi cho các DN kinh doanh vì quá nhiều loại sản phẩm” - ông Cường băn khoăn.

Thực tế, thị trường Việt Nam hiện chủ yếu cung cấp xăng dầu mức 2, được sử dụng cho các loại ô tô, mô tô 2 bánh có lắp động cơ nhiệt đang lưu thông. Đơn vị cung ứng xăng dầu lớn nhất nước là Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam cũng mới triển khai bán xăng đáp ứng tiêu chuẩn khí thải mức 4 tại một số cây xăng ở các TP lớn từ tháng 1-2017 trong khi nhiều tỉnh hiện chưa có loại xăng này.