Trở về đất mẹ

Nắng chiều khuất dần sau đỉnh núi Kirirom. Đoàn xe đưa cán bộ, chiến sĩ Đội K93 về tới doanh trại dã chiến đặt trong khu vườn cây ăn trái của vị tướng Lữ đoàn 21 Campuchia. Doanh trại dã chiến nên mọi thứ cũng đều tạm bợ, ngoài việc ăn uống và nghỉ ngơi phải hết sức nghiêm túc để bảo đảm sức khỏe. “Anh em công tác ngày này qua tháng nọ chứ không phải một vài hôm là xong nên không thể lơ là với sức khỏe”, một chiến sĩ giải thích.

Ông Hai Trí (bìa phải) và sĩ quan quân đội Campuchia tham gia tìm hài cốt bộ đội VN. Ảnh: Q.Dũng

Đại tá về hưu đi tìm đồng đội

Trong đoàn cán bộ, chiến sĩ Đội K93 An Giang, có một người đã 62 tuổi nhưng trông vẫn khỏe mạnh, dẻo dai. Đó là ông Hai Trí (Huỳnh Trí), đại tá đã về hưu từ năm 2000 nhưng vẫn cùng đội K93 đi tìm đồng đội.
 
Từ xe Jeep đi vào doanh trại, thoáng thấy chúng tôi, ông Hai Trí cười thật tươi, bước đến bắt tay thật chặt. Chúng tôi còn nhớ hôm gặp nhau đầu tiên ở khu rừng Moda, huyện Poset, tỉnh Kompong Speu, ông đùa: “Nơi này cực khổ lắm, sao mà nhà báo đi lạc vào đây vậy”.

Rồi ông xuề xòa: “Ở đây vài ngày sẽ quen thôi, ráng cho biết cảnh anh em đi tìm hài cốt đồng đội như thế nào”. Thượng tá Phan Văn Lê (Ba Lê), Đội phó Đội K93, cho biết nhận quyết định về hưu nhưng đại tá Hai Trí vẫn nhất quyết xin đi tìm đồng đội.

“Chúng tôi đâu dám quyết định, phải xin ý kiến tổ chức đàng hoàng, được chấp thuận mới dám cho ông đi. Anh em biết ông đã lớn tuổi nên không để cho ông đào xới, vận chuyển hành trang hay mang vác đồ đạc gì nặng nhọc. Mọi thứ, lính trẻ giành làm hết. Sự có mặt của ông Hai Trí đã động viên tinh thần anh em rất nhiều. Họ quên đi bao mệt nhọc, vất vả chốn núi rừng. Có ông là cả tập thể Đội K93 cảm thấy rất yên tâm, vững bụng trên đường làm nhiệm vụ ở đất nước Chùa Tháp. Hễ vắng ông vài ngày, không khí sinh hoạt tập thể như thiếu vắng một người anh em ruột thịt, khó tả lắm”, thượng tá Lê nhận xét.

Chính sự thân mật, quyến luyến trong Đội K93 như thế mà suốt hơn 8 năm nay, ông Hai Trí ở trên đất Campuchia nhiều hơn ở nhà. Gần như không ai nghe đến chuyện ông xin nghỉ phép.

Ngày qua ngày, ông Hai Trí đi thu thập tin tức, xử lý nguồn tin do người dân Campuchia cung cấp về nơi có hài cốt bộ đội VN, phân tích địa hình, địa vật và khảo sát, sau đó đề xuất cho anh em đi đào xới tìm kiếm. Do công việc thường xuyên căng thẳng nên lúc nào trông ông cũng trầm tư suy nghĩ.

Sâu nặng nghĩa tình

Trong Đội K93 An Giang, người lớn tuổi gọi ông Hai Trí bằng anh, ai nhỏ hơn thì kêu là chú, còn những người trong đội công tác chuyên trách Campuchia thường gọi ông là “Tà Hai”. Tìm hiểu thêm, chúng tôi biết được cách gọi này ngoài việc thể hiện sự thân thiện còn có ý  tôn trọng, đề cao ông như người uy tín ở phum, sóc tại Campuchia.

Theo đại tá Phạm Quang Trung, Đội trưởng Đội K93 An Giang, hồi chiến tranh, ông Hai Trí từng ở Campuchia và hiểu biết nhiều. Đại tá Trung cho biết: “Hầu hết chuyện địa hình, địa vật đều trông cậy vào ông, chứ thực ra anh em trong Đội K93 đâu có ai rành đường. Anh em hầu hết còn nhỏ tuổi, thuộc thế hệ sau này. Thêm nữa, tất cả cảnh vật đều hoàn toàn thay đổi, trở lại chiến trường xưa ít người hình dung nổi”. Vậy mà hơn 8 năm nay, tại các tỉnh Ta Keo, Kan Dal, Kampot, Kompong Speu, Koh Kong... của Campuchia đều có dấu chân của ông đại tá về hưu này đi tìm mộ liệt sĩ, với tư cách là cố vấn cho Đội K90 Quân khu 9 và Đội K93 An Giang. Đại tá Trung kể: “Lúc còn ở bên quê nhà, lãnh đạo Phòng Chính sách Ban Chỉ huy Quân sự tỉnh An Giang thường nói với chúng tôi những năm qua, ông Hai Trí đã đích thân chỉ dẫn, tìm kiếm hơn 700 hài cốt liệt sĩ, trong số này có nhiều người hy sinh ven tuyến biên giới VN – Campuchia. Như vậy, sau ngày đất nước thống nhất, ông Hai Trí đã thực hiện công việc tìm hài cốt liệt sĩ rồi chứ không phải mới đây. Hồi đó, hễ đi công tác tới đâu, nghe ngóng tình hình, dò la tin tức biết được nơi có hài cốt liệt sĩ là ông rủ anh em đào xới tìm kiếm”.

Như công việc thường ngày

Noi gương ông Hai Trí, nhiều người lính trẻ trong Đội K93 An Giang xem chuyện đi tìm mộ liệt sĩ như công việc thường ngày và đó còn là đạo lý của con người. Với họ, đó là nghĩa vụ thiêng liêng, uống nước nhớ nguồn, vì nghĩa tình đồng đội phải thực hiện cho bằng được việc đền ơn đáp nghĩa này. Ngoài ra, động lực để cán bộ, chiến sĩ Đội K93 phấn đấu tìm mộ liệt sĩ còn là vì những gia đình, họ hàng thân thuộc của họ bên quê nhà đang ngày đêm mong ngóng...

Đội K93 An Giang đã thực hiện việc tìm mộ liệt sĩ bên đất bạn Campuchia hơn 8 năm nay và đã đưa được hàng ngàn hài cốt của các anh trở về quê mẹ. Riêng mùa khô 2009, đợt đi tìm kiếm, cất bốc hài cốt quân tình nguyện VN hy sinh trên đất Campuchia qua các thời kỳ chiến tranh bắt đầu từ tháng 2 và kết thúc giữa tháng 7 vừa qua. Gần 6 tháng ròng đào xới tìm kiếm khắp núi rừng Campuchia, Đội K93 An Giang đã đưa gần 100 bộ hài cốt bộ đội VN về an táng tại quê nhà.