Chấm dứt oan sai bằng ghi âm, ghi hình khi hỏi cung

Thông tư liên tịch 03/2018 của Bộ Công an, VKSND Tối cao, TAND Tối cao và Bộ Quốc phòng có hiệu lực từ ngày 18-3 hướng dẫn trình tự, thủ tục ghi âm, ghi hình có âm thanh; sử dụng, bảo quản, lưu trữ ghi âm, ghi hình có âm thanh trong điều tra, truy tố, xét xử.

Tránh bức cung, nhục hình

Thông tư quy định rõ cán bộ (CB) hỏi cung bị can (BC) hoặc lấy lời khai người đại diện theo pháp luật của pháp nhân thương mại phạm tội (PNTMPT) sẽ quyết định lựa chọn hình thức ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh. Trong quá trình làm việc này, CB hỏi cung có thể tạm dừng ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh song đọc rõ thời gian và lý do.

CB hỏi cung hoặc lấy lời khai người đại diện theo pháp luật của PNTMPT (người bị hỏi cung) phải đăng ký với CB chuyên môn tại cơ sở giam giữ hoặc trụ sở CQĐT, VKSND để được bố trí phòng chuyên dụng trong việc ghi âm, ghi hình có âm thanh. Sau đó, CB hỏi cung làm thủ tục trích xuất đối với BC bị tạm giam hoặc triệu tập BC đang tại ngoại theo quy định. Thông tư nêu rõ việc ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh phải được thông báo cho người bị hỏi cung và ghi vào biên bản.

Đặc biệt, trường hợp không bố trí được thiết bị ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh thì không được tiến hành hỏi cung, lấy lời khai người đại diện theo pháp luật của PNTMPT. Nếu đang hỏi cung hoặc lấy lời khai người đại diện theo pháp luật của PNTMPT mà thiết bị ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh xảy ra sự cố kỹ thuật thì phải dừng ngay buổi hỏi cung, lấy lời khai.

Sắp tới, việc hỏi cung bị can bắt buộc phải ghi âm, ghi hình. (Ảnh chỉ có tính minh họa)

Trong giai đoạn truy tố, viện trưởng, phó viện trưởng VKSND, kiểm sát viên sử dụng kết quả ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh để phục vụ truy tố và làm cơ sở xác định tính khách quan trong hỏi cung BC để đánh giá chứng cứ; kiểm tra, phát hiện có hay không dấu hiệu oan, sai; có hay không bức cung hoặc dùng nhục hình hoặc vi phạm pháp luật trong giai đoạn điều tra.

TAND công bố nội dung được ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh trong quá trình điều tra khi bị cáo tố cáo bị bức cung, nhục hình hoặc bị cáo, người đại diện theo pháp luật của PNTMPT thay đổi lời khai hay khi có đề nghị của kiểm sát viên, điều tra viên và những người tiến hành tố tụng khác.

Giám sát việc thực hiện

Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động ngày 14-3, ông Phạm Công Hùng, nguyên thẩm phán TAND Tối cao tại TP HCM, đánh giá quy định bắt buộc ghi âm, ghi hình khi hỏi cung BC là rất tiến bộ, phù hợp với thực tiễn. "Trước đây, trong các bản cung luôn có mục cuối cùng là BC đã đọc rõ nội dung hỏi và trả lời, sau đó ký tên. Trên thực tế, thời điểm hỏi cung như vậy, không có ghi âm, ghi hình, chỉ có BC và điều tra viên, buộc các BC phải ký vào bản cung. Tình trạng ép cung, mớm cung, đánh đập BC gây ra rất nhiều bức xúc, nhiều vụ oan sai trong suốt một thời gian dài" - ông Hùng nhấn mạnh.

Ông Dương Thanh Biểu, nguyên Phó Viện trưởng VKSND Tối cao, cho rằng bắt buộc ghi âm, ghi hình khi hỏi cung BC là điểm sáng trong tiến trình cải cách tư pháp và việc này các nước trên thế giới đã triển khai từ lâu. Theo ông Biểu, những vụ oan sai thời gian qua đa số có nguyên nhân từ bức cung, nhục hình.

"Việc có các bản ghi âm, ghi hình khi hỏi cung, lấy lời khai làm tăng tính khách quan của quá trình điều tra, hạn chế bức cung nhục hình. Đồng thời, đó là căn cứ vật chất quan trọng khẳng định BC đó có tội hay không có tội, tiến tới chấm dứt oan sai trong hoạt động tố tụng" - ông Biểu nói.

Tuy nhiên, ông Biểu cũng nêu thực tế hiện nay cơ sở vật chất để bảo đảm việc ghi âm, ghi hình khi hỏi cung còn gặp nhiều khó khăn. Cơ quan chức năng cần khẩn trương hoàn thiện cơ sở vật chất để việc lấy lời khai BC theo đúng pháp luật. Ngoài ra, các thiết bị phục vụ ghi âm, ghi hình phải bảo đảm đúng quy định, kỹ thuật, không được sai lệch, để các bản ghi trở thành một chứng cứ khách quan nhằm buộc tội hoặc gỡ tội.

Về những lo ngại việc thực hiện ghi âm, ghi hình khi hỏi cung không được thực chất, ông Phạm Công Hùng cho rằng VKSND sẽ giám sát toàn bộ quá trình điều tra. Ngoài ra, khi có luật sư tham gia, nếu phát hiện việc ghi âm, ghi hình không thực chất, luật sư với vai trò phản biện sẽ lên tiếng bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho BC. "Nếu điều tra viên không thực hiện việc ghi âm, ghi hình khi hỏi cung theo đúng quy định, họ sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật" - ông Hùng nói.