Doanh nghiệp vùng ĐBSCL: Chuyển đổi để thích ứng

Sau 2 đợt bùng phát dịch Covid-19 trong năm 2020, đợt bùng phát dịch lần thứ ba vào đầu năm 2021 như một "cú đấm bồi" thêm những khó khăn cho cộng đồng doanh nghiệp (DN).

Nhiều nỗ lực vượt khó

Dịch bệnh đã, đang và chắc chắn sẽ còn tác động tiêu cực sâu rộng trên các mặt: Kinh tế giảm sâu, giao dịch và giá trị thương mại sụt giảm mạnh, làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu tạo ra sự dịch chuyển chuỗi cung ứng khỏi khu vực truyền thống đã được định hình nhiều năm qua.

Cái khó không bó cái khôn. ĐBSCL đã biến "nguy" thành "cơ", tiếp tục phát huy vai trò, vị trí đặc biệt quan trọng không chỉ là trụ đỡ, bảo đảm an toàn, an ninh lương thực, xuất khẩu nông sản mà còn là một động lực thúc đẩy phát triển kinh tế.

Mặc dù nông nghiệp chỉ chiếm 34,6% GDP toàn ngành nông nghiệp cả nước nhưng ĐBSCL đóng góp 54% sản lượng lúa, 70% sản lượng nuôi trồng thủy sản, 60% lượng trái cây của cả nước; góp phần quyết định vị thế cường quốc thứ 2 trong ASEAN, tốp 15 nước hàng đầu thế giới về xuất khẩu nông sản, là một trong những điểm sáng trong bức tranh kinh tế nhiều khó khăn, thách thức của năm thiên tai, dịch bệnh 2020.

Trước khó khăn, không ít DN vùng ĐBSCL bị những "cú sốc" buộc phải ngưng hoạt động hoặc đóng cửa, kéo theo người lao động bị mất việc làm, giảm thu nhập. Dù vậy, vẫn nổi lên vai trò của cộng đồng các DN vùng ĐBSCL với nhiều nỗ lực vượt khó, thích ứng với điều kiện hiện tại, tái cấu trúc DN, tận dụng cơ hội mang lại từ các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới để đẩy mạnh xuất khẩu nông sản như gạo, thủy sản, trái cây sang thị trường mới với chất lượng, giá bán cao hơn, đóng góp quan trọng vào thành tích xuất siêu cả nước. Đặc biệt, nhiều DN đã tái cấu trúc, tăng cường tiếp cận và khai thác thế mạnh thị trường trong nước để duy trì sản xuất.

Sự chuyển mình thích ứng trước nhiều thay đổi của DN vùng ĐBSCL thể hiện qua số lượng DN thành lập mới trong năm 2020 tăng; số DN tạm ngừng, giải thể giảm; các chỉ số hoạt động kinh doanh khá hơn. Theo số liệu thống kê năm 2020, trong khi tình hình đăng ký DN mới của cả nước giảm 2,3% so năm 2019 với gần 135.000 DN mới thì ĐBSCL có 10.360 DN thành lập mới, tăng 10,3% với tổng vốn đăng ký gần 109.300 tỉ đồng (tăng 3,3%).

Nhiều doanh nghiệp chế biến thủy sản ở ĐBSCL đang chuyển đổi để thích ứng trong tình hình mới. Ảnh: NGỌC TRINH

Thách thức và kỳ vọng

Năm mới 2021 dự báo nhiều thách thức. Vùng ĐBSCL tiếp tục đối mặt nhiều khó khăn do thời tiết bất lợi, thiên tai, dịch bệnh, đặc biệt là trận hạn mặn mới trong mùa khô năm nay.

Các tác động tiêu cực tích lũy, liên hoàn vẫn là thách thức lớn, một bài toán khó cần lời giải tổng thể cho phát triển vùng. Biến đổi khí hậu, nước biển dâng, các quốc gia đầu nguồn xây đập thủy điện, các dự án chuyển nước sông Mekong tác động tiêu cực tới hạ nguồn cộng với bất cập nội vùng từ hoạt động phát triển kinh tế cường độ cao gây nhiều hệ lụy như ô nhiễm môi trường, mất cân bằng sinh thái nghiêm trọng, sạt lở, sụt lún, suy giảm mực nước ngầm, xâm thực bờ biển, mất đất rừng tự nhiên... vẫn đang là thách thức phía trước.

Nhiều năm qua, vùng ĐBSCL vẫn bị xem là "vùng trũng" phát triển DN. Số lượng, quy mô, tiềm lực kinh tế và các chỉ số hoạt động kinh doanh của cộng đồng DN ĐBSCL cùng Tây Bắc và Tây Nguyên luôn nằm trong nhóm "đáy" các vùng kinh tế của cả nước. Trong 6 vùng, đặc biệt với TP HCM và miền Đông Nam Bộ, thì khoảng cách phát triển của đội ngũ DN, doanh nhân miền Tây đang ngày càng bị bỏ xa.

Theo Sách trắng DN Việt Nam năm 2020, toàn vùng ĐBSCL hiện có hơn 55.000 DN, chiếm 7,26% tổng số DN cả nước, thấp hơn nhiều so với miền Đông Nam Bộ (gần 313.000), đồng bằng sông Hồng (hơn 238.000) và Bắc Trung Bộ, duyên hải miền Trung (hơn 100.000). Trong khi số lượng DN cả nước tăng bình quân 17% giai đoạn 2001-2020 thì vùng ĐBSCL chỉ tăng 9,8%. Số DN của vùng trong tổng số DN cả nước giảm nhanh từ 23,3% năm 2000 còn hơn 7% vào năm 2020. Các chỉ số về chất lượng lao động, năng suất lao động vùng vẫn còn thấp kém.

Mặc dù có một số DN quy mô lớn trong ngành hàng thủy sản, lương thực nhưng đa số DN ĐBSCL có quy mô nhỏ và vừa. Đặc biệt, ĐBSCL đang thiếu những DN lớn có khả năng dẫn dắt "cuộc chơi". Bên cạnh những nỗ lực đáng ghi nhận của chính quyền địa phương tạo ra các điểm sáng trong bản đồ năng lực cạnh tranh cấp tỉnh là những mảng tối do tụt hậu về cơ sở hạ tầng, chất lượng nguồn nhân lực.

Tầm nhìn, chiến lược kinh doanh, xây dựng thương hiệu, đầu tư cho công nghệ, nhân lực quản lý kỹ thuật của DN còn rất hạn chế. Quy mô DN nhỏ bé, năng lực tài chính yếu kém, nhiều DN vừa phất lên, bỗng chốc "lâm bệnh nặng". Một số chủ DN không có chuyên môn sâu trong ngành, lĩnh vực kinh doanh. Nghiên cứu thị trường không kỹ và không am hiểu đầy đủ luật pháp của các nước nhập khẩu, chỉ cần một đơn hàng chậm thanh toán hoặc bị hủy thì DN điêu đứng.

ĐƠN VỊ ĐỒNG HÀNH