Độc đáo câu cá đối ngày giáp Tết

Câu cá là hoạt động phổ biến ở Việt Nam để giải trí hoặc kiếm tiền, có khi cả hai. Thường đi câu phải có đồ nghề gồm cần câu, lưỡi câu và mồi; chưa kể các phụ kiện. Trên các ghe thuyền, có loại câu chạy, không dùng cần nhưng phải có lưỡi câu và mồi.

Nhưng có loài cá câu không dùng lưỡi, không dùng cần, mồi cũng lạ và ai câu cũng được, không cần tay nghề. Đó là câu cá đối. Đồ nghề là sợi dây cước chừng 5 - 10 m, buộc vào nửa chai pet nhựa (loại 0,5l), phần trên (xuống nước, chai giữ thăng bằng tốt hơn). Muốn bắt được cá xa hơn, phải dùng cần câu để ném.

Thú vui ngày xuân

 Mồi là bột mì. Khi câu, đổ nước và chút bột mì vào chai, thả xuống sông, cá vào, kéo lên, đổ vào xô. Cá đối không thể bơi ngược như các loài cá khác, lỡ vào chai là chịu trận, không biết lùi. Cách câu này không làm rách miệng cá nên cá sống lâu hơn và ngon hơn. Không gian nước của cá chỉ chật hẹp hơn, từ dưới sông lên xô. Khi chế biến, tươi nguyên như vừa vớt từ sông.

Hình như chỉ vài nơi ở Việt Nam mới có cách câu độc đáo này, nhiều nhất là ở TP Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận, dọc các bờ sông nước lợ, cách cửa biển không quá xa.

Họ cá đối tên khoa học là Mugilidae, sống theo đàn, chủ yếu trong môi trường nước mặn hay nước lợ duyên hải nhiệt đới và cận nhiệt đới khắp thế giới. Lưng cá màu xanh nâu sẫm, mặt dưới màu bạc; miệng bé, chỉ ăn tảo, dài trung bình 2 – 30 cm. Tình cờ, trong lúc vận chuyển đường thủy, bột mì vơi rãi ở cửa sông và từng bầy cá đối giành nhau phấn khích.

Mồi câu cá đối được phát hiện ngẫu nhiên như vậy. Bột mì thơm nhẹ, hòa tan nên là món khoái khẩu của chúng. Mùa sinh sản từ tháng 10 đến tháng tư. Ra Tết, cá đối cái đầy trứng. Cá đối nuôi nhiều ở vùng Địa Trung Hải, Isael, Tuynisia, Hong Kong, Đài loan… do lớn nhanh và dễ nuôi ghép với các loài khác. Ở Việt Nam chưa thấy ai nuôi cá đối.

Mồi câu và chuẩn bị mồi câu

Cá đối là món ngon nhiều nước như Avgotaraho (Hy Lạp), Myeongran jeot (Hàn Quốc), Karasumi (Nhật Bản), Haviar (Thổ Nhĩ Kỳ), Batarekh (Ai Cập), Wuyutsu (Đài Loan)… Ẩm thực phương Tây chuộng cá đối nướng muối, chanh, bơ; cá đối chiên dầu ô liu trộn salad vì bảo đảm đầy đủ dưỡng chất cho người ăn kiêng.

Ở Việt Nam, cá đối được chế biến hàng chục món như kho lạt, kho me, kho nghệ, kho thơm, kho dưa cải, kho tiêu, chiên giòn, chiên xù, chưng tương, nướng mọi, hấp cách thủy, các loại canh, cuốn bánh tráng, làm chả, nấu cháo… Món nào cũng ngon "bẻ rổ" (bổ, rẻ), có hương vị dân dã, ngọt thanh, thơm dịu, bổ dưỡng; nhất là món cháo cá.

Theo Đông y, cháo cá đối bồi bổ sức khoẻ, ích khí, kiện tỳ, chữa viêm đại tràng mãn tính, suy nhược, ăn uống kém, rối loạn tiêu hoá... Trong 100 g thịt cá đối có 76 g nước; 19,5 g protid (loại đạm quí, có nhiều axit amin); 3,3 g lipid (acit béo không no, lợi tim mạch); 21 mg canxi; 224 mg photpho; 111 Kcal; 1 mg sắt và nhiều loại vitamin.

Năm nào cũng vậy, vào dịp cuối năm, mấy bạn trẻ (có cả thiếu nhi) ở Phan Thiết, lúc rảnh rỗi lại rủ nhau đi câu cá đối dọc bờ sông Cà Ty, ven cầu Phú Hài. Mới nhìn, tưởng đám trẻ nghịch, múc nước sông lên chơi. Tới gần, mới biết đang câu cá đối. Cách câu cũng vô đối. Công việc nhẹ tênh, đơn giản, ai cùng làm được, không phân biệt già trẻ, khỏe, yếu.

Câu là có cá, như dây chuyền bán công nghiệp. Thả chai xuống là cá vào, chỉ việc kéo lên đổ vào xô nước đựng cá. Chiều 30 tết, ngang qua cầu Phú Hài, thấy gần chục bạn trẻ tụ nhau câu cá đối. Tôi đã câu thử. Dễ gấp mấy chục lần câu cá có đủ cần, lưỡi, mồi. Không cần phải tính toán, kiên nhẫn, nghiệp vụ.

Bạn Nguyễn Văn Lành nói: "Tụi em ra câu chơi, thư giãn sau mấy ngày bộn bề việc Tết". Câu chơi mà kết quả thiệt. Mấy xô cá đối nhung nhúc. Lành bảo: "Em câu chừng 2 giờ, được khoảng 4 kg. Ai mua thì bán, giá 20.000 đồng/kg. Không bán thì đem về nhà, đổi món mấy ngày Tết, đỡ ngán hoặc biếu bà con".

Mớ cá đối tươi ngon

Nghe đâu kết thúc Năm Du lịch quốc gia 2023, Xuân 2024 Bình Thuận sẽ mở Hội thi CÂU CÁ ĐỐI QUỐC TẾ, có bảng riêng cho du khách và người dân Phan Thiết. Kết quả tính tổng trọng lượng cá câu được theo giờ. Sẽ có các giải phụ như Con cá đối lớn nhất, Cần thủ câu nhanh nhất (con đầu tiên), Cần thủ lớn tuổi nhất, Cần thủ ở xa nhất, Tập thể tham gia đông nhất…

Bên cạnh là cuộc thi CHẾ BIẾN MÓN NGON CÁ ĐỐI từ chiến lợi phẩm của các cần thủ. Du khách tha hồ thưởng thức kính thưa các món ngon từ cá đối Phan Thiết, đảm bảo không đụng hàng, chưa đâu có.