Dự án đường cao tốc Bắc - Nam: Không có "cửa" cho nhà đầu tư yếu kém

Sau hơn 20 ngày phát hành hồ sơ mời thầu, các Ban Quản lý dự án thuộc Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) đã bán được 14 bộ hồ sơ cho các nhà đầu tư vượt qua vòng sơ tuyển của 5 dự án đường cao tốc Bắc - Nam triển khai theo hình thức đối tác công tư (PPP), gồm: Quốc lộ 45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu, Diễn Châu - Bãi Vọt, Nha Trang - Cam Lâm và Cam Lâm - Vĩnh Hảo.

Ngày 20-9 sẽ mở thầu

Ông Bùi Quang Thái, Phó Vụ trưởng Vụ Đối tác công - tư (Bộ GTVT), cho biết sau khi mua hồ sơ mời thầu, các nhà đầu tư sẽ có 60 ngày để chuẩn bị hồ sơ dự thầu và nộp cho bên mời thầu. Đến ngày 20-9, các dự án dự kiến sẽ mở thầu, sau đó bên mời thầu sẽ đánh giá hồ sơ dự thầu theo quy định.

"Trường hợp thuận lợi, đấu thầu thành công, Bộ GTVT sẽ đàm phán, ký hợp đồng với các nhà đầu tư vào tháng 12 để khởi công xây dựng vào đầu năm 2021, hoàn thành năm 2023" - ông Thái cho hay.

Theo ông Thái, các nhà đầu tư tham dự đấu thầu đều đã được đánh giá về năng lực, kinh nghiệm trong bước sơ tuyển. Tuy nhiên, Bộ GTVT sẽ tiếp tục cập nhật lại năng lực, kinh nghiệm của nhà đầu tư trong giai đoạn đấu thầu.

Về tiêu chí đấu thầu, Bộ GTVT sẽ sử dụng phương pháp vốn góp của nhà nước để đánh giá chọn nhà đầu tư. "Nhà đầu tư trúng thầu phải đáp ứng các điều kiện về hồ sơ dự thầu hợp lệ, yêu cầu năng lực tài chính, kinh nghiệm, điểm kỹ thuật và đề xuất tài chính thấp nhất, tức là nhà đầu tư nào bỏ giá trị vốn góp của nhà nước tham gia vào dự án ít nhất sẽ được xem xét lựa chọn" - ông Thái nói.

Trong hồ sơ mời thầu 5 dự án PPP cao tốc Bắc - Nam, Bộ GTVT đã quy định rõ kể từ khi ký hợp đồng dự án, nhà đầu tư có 6 tháng để huy động vốn tín dụng. Quá thời hạn trên, nếu không huy động được, Bộ GTVT sẽ hủy hợp đồng đã ký và tịch thu bảo lãnh hợp đồng của nhà đầu tư. Số tiền bảo lãnh được tính bằng 1% - 3% giá trị hợp đồng theo quy định của Luật Đấu thầu. Yêu cầu này căn cứ theo quy định tại Nghị quyết 20/2018 của Chính phủ, nhằm khắc phục những bất cập, tồn tại của các dự án BOT (xây dựng - vận hành - chuyển giao) trước đây; bảo đảm lựa chọn được các nhà đầu tư mạnh, đủ năng lực tài chính về vốn chủ sở hữu và có uy tín để ngân hàng cho vay vốn tín dụng.

"Quy định này nhằm bảo đảm các dự án triển khai đúng tiến độ, tránh tình trạng như các dự án BOT trước đây, dù nhà đầu tư đã ký hợp đồng với Bộ GTVT nhưng suốt thời gian dài không vay được vốn tín dụng khiến công trình chậm tiến độ" - ông Thái nói.

Thi công tuyến cao tốc Bắc - Nam đoạn Cam Lộ - La Sơn. Ảnh: ĐÌNH QUANG

Quản chặt năng lực tài chính

Theo chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long, quy định mà Bộ GTVT đưa ra trong hồ sơ mời thầu về việc hủy hợp đồng đã ký kết và tịch thu bảo lãnh nếu trong thời gian 6 tháng với nhà đầu tư không huy động được vốn tín dụng, là hoàn toàn phù hợp để ngăn chặn tình trạng "tay không bắt giặc" tại các dự án BOT giao thông trước đây.

Theo ông Long, khi đấu thầu, nhà đầu tư nào cũng đưa ra rất nhiều năng lực, bảo đảm các tiêu chí trong hồ sơ mời thầu nhưng điều quan trọng nhất là vốn tín dụng thì mới dừng ở cam kết từ phía ngân hàng chứ chưa có hợp đồng chính thức.

Thực tế, hầu hết các nhà đầu tư BOT giao thông trong thời gian qua đều phải vay vốn tín dụng ngân hàng để đầu tư. Tại nhiều dự án diễn ra tình trạng nhà đầu tư đạt hết các tiêu chí trong đấu thầu nhưng khi triển khai lại không vay được vốn tín dụng khiến công trình trì trệ ròng rã nhiều năm.

"Quy định trên nhằm quản chặt năng lực tài chính của các nhà đầu tư, khắc phục triệt để các bất cập trong thời gian qua. Tin chắc các nhà đầu tư có năng lực thực sự, có tiềm lực mạnh về tài chính sẽ đồng tình với quy định này" - PGS Ngô Trí Long nhìn nhận.

Ông Trần Văn Thế, Phó Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Đèo Cả, cũng ủng hộ quan điểm của Bộ GTVT trong việc đưa ra mốc thời gian để nhà đầu tư vay vốn tín dụng cho dự án. Tuy nhiên, ông Thế cho rằng việc quy định mốc thời gian vay vốn chỉ là một phần, điều quan trọng nhất đối với các dự án công - tư cao tốc Bắc - Nam là Ngân hàng Nhà nước cần phải có chính sách về tín dụng, thu xếp nguồn vốn dành cho phát triển hạ tầng giao thông.

"Có những dự án BOT giao thông chưa đến 6 tháng mà nhà đầu tư đã ký được hợp đồng tín dụng nhưng cũng có nhiều dự án mãi không vay được vốn ngân hàng. Nếu các ngân hàng không vào cuộc, không tạo nguồn vốn cho tư nhân phát triển hạ tầng thì cũng giống như vỗ tay bằng một bàn tay mà thôi" - ông Thế ví von.

Ông Vũ Đức Nhận, Phó Tổng Giám đốc Công ty CP BOT Pháp Vân - Cầu Giẽ, cho rằng quy định thời gian 6 tháng sau khi ký hợp đồng nhà đầu tư phải huy động được vốn tín dụng là phù hợp thực tế. Bởi nếu thời gian huy động vốn quá 6 tháng sẽ ảnh hưởng đến tiến độ công trình. Ngược lại, quy định thời gian dưới 6 tháng lại gây khó khăn cho quá trình đàm phán giữa nhà đầu tư với ngân hàng.

"Như vậy, các nhà đầu tư muốn tham gia vào các dự án công - tư cao tốc Bắc - Nam thì phải rất quyết tâm và đủ năng lực. Ngay từ bây giờ, các nhà đầu tư, ngân hàng có ý định tham gia đầu tư 5 dự án công - tư cao tốc Bắc - Nam đã phải đi nghiên cứu và thẩm định các dự án, không chờ đến lúc đấu thầu nữa" - ông Nhận cho hay.

Trả lời câu hỏi băn khoăn của nhà đầu tư về việc dự án cao tốc Bắc - Nam có chia sẻ rủi ro theo Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công - tư hay không, ông Lê Kim Thành - Vụ trưởng Vụ công - tư (Bộ GTVT) - cho biết Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công - tư ra đời nhưng tại điều 82 của luật quy định nếu dự án muốn được chia sẻ rủi ro thì phải được đưa vào phê duyệt từ bước chủ trương đầu tư. Nhưng các dự án này không nằm trong quy định đó. Các dự án công - tư cao tốc Bắc - Nam không được áp dụng cơ chế chia sẻ rủi ro về lưu lượng. Tuy nhiên, Bộ GTVT đã làm rất kỹ càng các số liệu đầu vào, kiểm soát chặt chẽ từng công đoạn của dự án.