Giáo dục định hướng phát triển văn học, nghệ thuật

Ba mươi sáu tham luận của 34 tác giả tham gia Hội thảo "Xu hướng vận động của văn học, nghệ thuật tại TP HCM hiện nay và định hướng phát triển" do Ban Tuyên giáo Thành ủy TP HCM tổ chức sáng 27-12 đã đúc kết những thành tựu sau hơn 30 năm đổi mới. Điều mà các văn nghệ sĩ quan tâm là yếu tố giáo dục con người có đủ tri thức, trình độ và trái tim cảm thụ văn học, nghệ thuật không lệch chuẩn.

"Đừng vui vì ngọn, hãy lo vì gốc"

Hội thảo đã tập trung vào những trăn trở, tìm giải pháp cho sự phát triển về văn học, nghệ thuật của TP HCM. Thông qua 10 đề dẫn của ban tổ chức, hầu hết văn nghệ sĩ đều cho rằng trọng tâm là vấn đề đào tạo nguồn nhân lực và giáo dục ý thức, trình độ cảm thụ đối với giới trẻ. Nếu không xem vấn đề này là cấp thiết thì thành quả đạt được sẽ bị xóa sạch khi không có người trẻ gìn giữ.

Hội thảo tập trung vào những trăn trở, tìm giải pháp phát triển về văn học, nghệ thuật của TP HCM

Ông bầu Huỳnh Anh Tuấn (Sân khấu IDECAF và Nhà hát Múa rối Nụ Cười, Múa rối nước Rồng Vàng) bày tỏ: "Nghe thành tựu thấy vui nhưng đó là phần ngọn. Phần gốc đáng để chúng ta lo. Năm lớp 6, tôi đã được học bài "Bến xuân" của Văn Cao để hiểu thế nào là một ca khúc hay, từ lời ca đến giai điệu. Còn ngày nay, các em thiếu nhi không được đào tạo về mặt cảm thụ văn học, nghệ thuật đúng chuẩn, nhận thức về nghệ thuật chuẩn mực rất mơ hồ". Theo bầu Tuấn, việc đưa văn học, nghệ thuật vào giáo dục cần phải có lộ trình, là một sự tiên phong. "Không đào tạo thế hệ cảm thụ đúng chuẩn để có một lực lượng khán giả biết giữ gìn, nâng niu, đòi hỏi sàn diễn các bộ môn chuyên nghiệp hơn, độc đáo hơn thì không thể định hướng phát triển. Khi nền tảng giáo dục được chuẩn hóa, xu hướng vận hành sẽ tự tăng tốc theo" - bầu Tuấn nêu.

Phản biện ý kiến của đạo diễn Hoàng Duẩn cho rằng phải sớm ngăn chặn những trang web độc hại, các trang tin truyền thông nhảm nhí, bầu Tuấn cho biết: "Đó là xu thế bắt buộc trong thời đại công nghệ 4.0. Ngăn chặn mà không có cái hay hơn, chuẩn hơn thì giới trẻ vẫn tìm kiếm cái để xem trong vô số trang web, kênh truyền thông ẩu, dở, kém chất lượng. Không đầu tư giáo dục gắn với văn hóa, nghệ thuật chính là triệt tiêu cái gốc".

Văn hóa đọc, cảm thụ vẫn là lỗ hổng

TS Phan Thu Vân trăn trở: "Văn hóa, nghệ thuật về TP HCM cũng chưa hiện diện nhiều, chưa để lại ấn tượng sâu đậm trong nhà trường. Các trường phổ thông, đại học, ngành giáo dục TP đã làm gì để chung tay kiến tạo phát triển văn hóa đọc, thưởng thức nghệ thuật cho thế hệ công dân tương lai ở TP đông dân nhất nước?". TS Phan Thu Vân đưa ra giải pháp: "Khen thưởng vài trăm ngàn đồng cho học sinh giỏi cuối năm, tại sao nhà trường không thay bằng phiếu mua sách, kèm theo danh mục, tác phẩm… để phụ huynh và học sinh tham khảo, tăng cường văn hóa đọc".

Theo NSND Trần Minh Ngọc, sân khấu cũng cần có sự phối hợp, nhà trường nên khen thưởng bằng vé xem tác phẩm sân khấu đỉnh cao, mang tầm văn học để các em đến sàn diễn. Học văn học thông qua sân khấu, nâng tầm trí tưởng tượng, cảm thụ của các em. Xu hướng vận hành đúng chuẩn chính là nâng cao sự tương tác giữa giáo dục và văn hóa, nghệ thuật đúng chuẩn.

Về cảm thụ mỹ thuật, TS Mã Thanh Cao nói: "Đưa học sinh đến tham quan bảo tàng một lần mấy đoàn xe, lùa các em vào xem một cách rất hình thức, chưa kể đi quá đông, dồn vào không gian triển lãm một lúc thì các em xem được gì, cảm thụ được gì? Chưa kể đến sự lãng phí từ những cuộc thi mỹ thuật, điêu khắc. Tác phẩm đoạt giải bỏ lăn lóc trong kho. Giới trẻ không được giáo dục về cảm thụ mỹ thuật, làm sao biết bảo vệ, góp phần phát triển văn hóa, nghệ thuật của TP".

Đứng trước tình hình và yêu cầu công nghiệp hóa - hiện đại hóa và hội nhập quốc tế toàn diện, văn học cùng các chuyên ngành nghệ thuật của TP như sân khấu, điện ảnh, âm nhạc, mỹ thuật, nhiếp ảnh, kiến trúc, nghệ thuật múa, văn hóa dân tộc… cần những giải pháp trọng tâm, để tồn tại và phát triển mạnh mẽ. Thực hiện chủ trương xã hội hóa văn học, nghệ thuật trong cả nước, cũng như ở TP, chúng ta đã gây không ít khó khăn, trì trệ. Rõ ràng mặt trái của cơ chế thị trường cùng ảnh hưởng tiêu cực của các trào lưu văn hóa ngoại lai đã thúc đẩy xu hướng thương mại hóa trong sáng tác, chế tác sản phẩm văn học, nghệ thuật tại TP HCM.

Theo PGS-TS Trần Yến Chi, thực tế này đã dẫn đến những khuynh hướng sáng tác lệch lạc, hạ thấp giá trị thẩm mỹ. Tuy nhiên, đáng mừng là hiện nay, một số bộ môn nghệ thuật đã có dấu hiệu chuyển biến tích cực hơn do nhận thức có phần thay đổi từ nhà sản xuất, nghệ sĩ và công chúng thưởng thức khi làm sân khấu kịch theo mô hình xã hội hóa. Kêu gọi các nhà sản xuất cùng làm tốt vai trò giáo dục thẩm mỹ thì nhà nước phải hỗ trợ về cơ sở vật chất.

Dẫn chứng điều này, bầu Tuấn cho biết Sân khấu IDECAF trước đây diễn 25 suất/tháng, nay chỉ còn 12 suất. Sân khấu Hồng Vân có suất chỉ 80 khán giả vẫn phải mở màn hoặc trả vé liên tục. Đầu tư giáo dục cho giới trẻ chính là chìa khóa mở cánh cửa giúp giới trẻ tìm hiểu, trân quý văn học, nghệ thuật, từ đó góp phần bồi đắp. Đây là vấn đề cấp thiết hiện nay.