Người thu nhập thấp gian nan tiếp cận nhà ở

Ngày 9-8, Đoàn Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) TP HCM tổ chức giám sát tình hình thực hiện Luật Nhà ở trên địa bàn thành phố giai đoạn 1-1-2016 đến 31-12-2021 đối với một số đơn vị. Qua sát giám cho thấy việc thực hiện Luật Nhà ở tại thành phố còn gặp nhiều khó khăn, nhất là trong công tác xây dựng nhà ở xã hội, nhà lưu trú cho công nhân.

Ít nhất 7 luật vênh nhau

Báo cáo với đoàn giám sát, Phó Giám đốc Sở Xây dựng Huỳnh Thanh Khiết cho biết trong giai đoạn 2016-2021, các chỉ tiêu về nhà ở như diện tích nhà ở bình quân đầu người; diện tích nhà ở tăng thêm; nhà thương mại, nhà riêng lẻ tự xây dựng của hộ gia đình đều đạt. Riêng chỉ tiêu về nhà ở xã hội không đạt, chỉ mới thực hiện được hơn 69%. Năm 2021 không phát triển thêm được diện tích nhà ở xã hội.

Cụ thể, thành phố đã xây dựng, đưa vào sử dụng 19 dự án nhà ở xã hội với tổng diện tích đất 24,67 ha, hơn 1 triệu m2 sàn xây dựng, quy mô 14.954 căn hộ. Thành phố cũng đầu tư xây dựng và hoàn thành một dự án nhà lưu trú công nhân với tổng diện tích đất 7 ha, quy mô 1.449 phòng, đáp ứng 5.796 chỗ ở cho công nhân. Số lượng trên chỉ mới giải quyết nhu cầu nhà ở của một bộ phận người thu nhập thấp, cán bộ công chức, viên chức.

Trong đó 2 dự án sử dụng nguồn vốn ngân sách với quy mô 366 căn, 16 dự án sử dụng vốn doanh nghiệp với quy mô 13.870 căn, 1 dự án vừa sử dụng ngân sách vừa sử dụng vốn doanh nghiệp với quy mô 718 căn. "Trong giai đoạn này vốn ngân sách chỉ chiếm hơn 4%, vốn doanh nghiệp chiếm 96%" - ông Huỳnh Thanh Khiết thông tin.

Đoàn ĐBQH TP HCM giám sát tình hình thực hiện Luật Nhà ở trên địa bàn thành phố giai đoạn 1-1-2016 đến 31-12-2021

Đánh giá những khó khăn, ông Huỳnh Thanh Khiết nhìn nhận có ít nhất 7 luật liên quan về nhà ở, đất đai vênh nhau như Luật Đầu tư, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh… Hiện chưa có đơn vị nào tập hợp tất cả luật liên quan đến nhà ở, đất đai để thấy sự mâu thuẫn, theo luật này được thì luật kia lại không.

Ông Huỳnh Thanh Khiết đưa ra dẫn chứng, chẳng hạn việc muốn làm nhà ở thương mại thì yêu cầu phải có đất ở hợp pháp, có sổ đỏ trong khi Luật Đất đai không quy định điều đó. Hay như đối với dự án nhà ở xã hội, tiền sử dụng đất bằng 0 nên không đấu giá được mà phải là đấu thầu nhưng Luật Đầu tư lại không có khái niệm đấu thầu. Từ đó, Phó Giám đốc Sở Xây dựng cho rằng cần rà soát lại các điểm vênh.

Trong khi đó, báo cáo của Sở Tài nguyên và Môi trường thể hiện việc cấp giấy chứng nhận cho người mua nhà tại dự án phát triển nhà ở trên địa bàn thành phố có xu hướng giảm những năm gần đây. Theo đó, năm 2016 cấp 3.282 giấy chứng nhận; năm 2017 cấp 3.441 giấy chứng nhận; năm 2018 cấp 4.103 giấy chứng nhận; năm 2019 cấp 1.288 giấy chứng nhận; năm 2020 cấp 707 giấy chứng nhận. Cũng theo báo cáo, giai đoạn 2016-2021 có 35 dự án chưa được cấp giấy chứng nhận do dự án có nguồn gốc nhà đất công sản, đất sử dụng cho công ích hoặc chủ đầu tư dự án chưa hoàn thành nghĩa vụ tài chính bổ sung; cơ quan nhà nước đang thanh tra, kiểm tra; vi phạm xây dựng...

Khó mua nhà ở xã hội

Về việc cho vay để mua nhà ở xã hội, Phó Giám đốc Ngân hàng Chính sách xã hội thành phố Bùi Văn Sổn cho hay nhu cầu vay vốn mua nhà ở xã hội tại thành phố rất lớn trong khi nguồn cung lại hạn chế, chưa đáp ứng đủ. Nguyên nhân là do một số dự án nhà ở xã hội chậm tiến độ hoặc tạm ngưng vì đại dịch Covid-19 vừa qua. Bên cạnh đó, khách hàng gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn cho vay mua nhà ở xã hội. Việc xác nhận người mua nhà ở xã hội chưa có nhà tại địa phương cũng gặp khó khăn. Ngoài ra, mức vay hiện là 500 triệu đồng trong khi giá nhà xã hội nay đã hơn 1 tỉ đồng nên nhiều người khó tiếp cận vay mua nhà.

Còn Phó Giám đốc phụ trách Quỹ Phát triển nhà thành phố Ngô Tấn Phát cho biết trong giai đoạn 2016-2021, quỹ này đã giải ngân 1.794 tỉ đồng cho 2.862 người có thu nhập thấp vay để tạo lập nhà ở. Theo ông Phát, do nguồn vốn của Quỹ Phát triển nhà ở ít nên nhiều lĩnh vực hoạt động của quỹ bị hạn chế, không phát triển, thậm chí phải tạm dừng. Như đối với hoạt động cho đối tượng có thu nhập thấp vay để tạo lập nhà ở còn giới hạn trong phạm vi cán bộ, công chức, viên chức thuộc khu vực hưởng lương ngân sách thành phố, lực lượng vũ trang và cơ quan thuế thành phố. Hiện quỹ chưa đủ nguồn vốn để mở rộng cho các đối tượng khác gặp khó khăn về nhà ở trên địa bàn thành phố vay tiền...

Kết luận buổi giám sát, Phó trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH TP HCM Văn Thị Bạch Tuyết nhận định báo cáo từ các đơn vị cho thấy nhu cầu được có nhà ở của người có thu nhập thấp, cán bộ công chức rất nhiều nhưng thực tế thì nguồn cung cho nhóm đối tượng này còn hạn chế. Số lượng nhà ở xã hội được đưa ra thị trường không nhiều. "So với chỉ tiêu của TP HCM, tổng dự án với số nhà trong tương lai chúng ta nhận định là đủ nhưng có những lý do phát sinh khiến chậm trễ, trong đó còn nhiều vướng mắc trong việc giải quyết nhà ở cho người dân" - bà Tuyết nói và cho hay sẽ ghi nhận các kiến nghị, tổng hợp chung và báo cáo Quốc hội.