Thay đổi quy chuẩn khảo sát vùng Tây Nguyên

Ngày 8-8, Đoàn công tác của Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng chống thiên tai do Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) Nguyễn Hoàng Hiệp dẫn đầu đã trực tiếp đến hiện trường sụt lún dự án hồ chứa nước Đông Thanh (xã Đông Thanh, huyện Lâm Hà, tỉnh Lâm Đồng) để khảo sát, đánh giá hiện trạng, tìm nguyên nhân và giải pháp.

Sạt trượt không phải do mưa lớn

Theo UBND tỉnh Lâm Đồng, dự án hồ chứa nước Đông Thanh do UBND huyện Lâm Hà làm chủ đầu tư, tổng vốn hơn 494 tỉ đồng từ ngân sách trung ương, cấp nước tưới cho 700 ha đất nông nghiệp và nước sinh hoạt cho 7.500 hộ dân.

Vào đầu tháng 7-2023, vị trí sườn đồi vai phải của đập tràn xuất hiện một số vết nứt rộng 20-30 cm. Đến ngày 3-8, các vết nứt lớn dần và xảy ra tình trạng sạt trượt, sụt lún đất, có chỗ rộng đến 50 cm, lan đến khu vực thiết kế đường tránh ngập của dự án, làm nứt nhà dân, ảnh hưởng đất nông nghiệp trên diện tích 5,3 ha.

Đối với dự án, sạt trượt và sụt lún đã gây chuyển vị (thay đổi vị trí) tràn xả lũ của hồ chứa nước. Cụ thể, tường bên trái đoạn dốc nước số 3 bị đẩy trồi đến 7 cm, dốc nước số 4 bị đẩy nghiêng dẫn đến tường bên phải cao hơn thiết kế đến 49 cm; tường bể tiêu năng bị đẩy trồi lên 53 cm, đáy bể tiêu năng bên phải bị đẩy trồi lên 60 cm...

Đoàn công tác Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng chống thiên tai làm việc với tỉnh Lâm Đồng

Tại buổi khảo sát, sau khi nghe các bên báo cáo, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Nguyễn Hoàng Hiệp nhận định nguyên nhân chính không phải do mưa lớn vì cả tháng qua, lượng mưa nơi đây chỉ khoảng 200 mm, mà do khu vực có một cung sạt trượt hiện hữu từ lâu. "Do một số tác động, cung sạt trượt này hoạt động và gây ra sụt lún" - ông Hiệp nói.

Tình trạng này, theo ông Hiệp, từ trước tới nay, quy chuẩn của khảo sát thiết kế hồ chứa nước chỉ mới khảo sát từ đường bờ hồ xuống lòng hồ, chưa khảo sát vai hồ và đỉnh núi sát bên hồ. Tuy nhiên, đồi núi các tỉnh Tây Nguyên có độ dốc cao, dễ bị sụt lún, sạt trượt. Vì vậy, đoàn sẽ thống nhất báo cáo Chính phủ thay đổi quy chuẩn cho công tác khảo sát, thiết kế vùng Tây Nguyên, thêm khảo sát cả vai hồ và mở rộng hơn nữa khi cần thiết.

Phải sớm xử lý

Ông Nguyễn Ngọc Phúc, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng, cho biết không chỉ riêng hồ Đông Thanh mà còn nhiều nơi nguy cơ hơn nữa nếu tình hình mưa bão diễn biến phức tạp như vừa qua. Tỉnh sẽ tổng hợp báo cáo Chính phủ, Bộ NN-PTNT, Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng, chống thiên tai để hỗ trợ không chỉ cho riêng Lâm Đồng mà các tỉnh có nguy cơ nói chung.

PGS-TS Nguyễn Châu Lân, Trường ĐH Giao thông Vận tải, nhận định khối sạt trượt lớn ở phía hạ lưu dự án hồ Đông Thanh đang có sự dịch chuyển về hướng công trình, phía trên đã sụp xuống khoảng 3 m. Khối ở hạ lưu dốc hơn, nguy hiểm hơn và có 2 dòng chảy khiến khối này trượt thấm nước, dễ dịch chuyển hơn khối ở thượng lưu.

"Nguyên nhân từ một dòng chảy ngầm lớn có từ lâu, bình thường sẽ chảy xuống dưới nhưng trong nhiều trường hợp lại đổi dòng trực tiếp vào khối sạt trượt" - PGS-TS Nguyễn Châu Lân phân tích.

Khối trượt này lớn và rất sâu nên phạm vi ảnh hưởng lớn. Do đó, cần phải xác định khối trượt này có ảnh hưởng đến phạm vi công trình hay không, sau đó xử lý triệt để mới có thể sửa chữa, tiếp tục công trình dự án hồ Đông Thanh. Việc cần làm ngay là phải giảm tải toàn bộ cho khối trượt lớn, thoát nước mặt khối trượt không để thấm cùng với thoát nước dòng chảy ngầm bên trong.

Toàn cảnh dự án hồ chứa nước Đông Thanh

Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Nguyễn Hoàng Hiệp đánh giá tình hình thiên tai ở Lâm Đồng trong mùa mưa năm 2023 có dấu hiệu bất thường hơn những năm trước. Đối với hồ chứa nước Đông Thanh, phải xử lý sớm để cung sạt trượt này chậm lại, ổn định, không trượt nữa. Về lâu dài, cần phải có sự khảo sát khu vực này kỹ lưỡng hơn vì ngoài cung sạt trượt lớn đã biết thì có một số cung sạt trượt nhỏ đang được phát hiện.

Còn tình hình chung về sạt lở, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT yêu cầu địa phương xác định rõ 163 điểm sạt lở và dùng ngân sách dự phòng địa phương để xử lý ngay, trên tinh thần bảo đảm an toàn tài sản, tính mạng của người dân. Tỉnh Lâm Đồng cần sớm tổ chức hội nghị để tìm kiếm giải pháp cho cả ngắn hạn và dài hạn về vấn đề sạt trượt đất. Cố gắng sớm có bản đồ sạt trượt chính xác đến điểm nhỏ nhất chứ không dừng lại ở vùng để có phương án ứng phó.

"Biến đổi khí hậu ở Việt Nam, chúng ta đưa ra 3 kịch bản, đến bây giờ tất cả diễn biến thiên tai, khí hậu đều cao hơn kịch bản cao nhất mà chúng ta dự báo nên cần phải có ứng xử rất khác. Lần này, sau khi khảo sát về, tôi sẽ tham mưu với Chính phủ để có những chỉ đạo" - ông Hiệp nói.