Thêm quyền "sinh - sát" cho cán bộ thuế

Bộ Tài chính vừa tiếp tục bổ sung quyền điều tra các hành vi trốn thuế cho cơ quan thuế vào dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) mới nhất.

Chỉ nên điều tra chuyển giá

Nêu lý do, Bộ Tài chính cho rằng việc ngày càng tham gia sâu vào thị trường kinh tế thế giới đã kéo theo sự xuất hiện của các hình thức công ty liên danh, liên kết, các tập đoàn đa quốc gia với những hành vi gian lận thuế trong các lĩnh vực mới. Cụ thể, việc gian lận thông qua chuyển giá, báo lỗ giả nhằm trốn thuế, kinh doanh thương mại điện tử, hoàn thuế xuất nhập khẩu... ngày càng tinh vi và diễn biến phức tạp.

Trong khi đó, do việc điều tra thuế được giao cho cơ quan công an - nơi không có chuyên môn nghiệp vụ thuế - nên hiệu quả còn thấp; truy thu tiền thuế trốn, tiền thuế chiếm đoạt không kịp thời; tác dụng răn đe bị hạn chế. Chức năng, thẩm quyền của cơ quan thuế chưa được bổ sung kịp thời với diễn biến phức tạp của những hành vi vi phạm, tội phạm trong lĩnh vực thuế thời gian qua; làm giảm hiệu quả của hoạt động đấu tranh, xử lý vi phạm, trong đó có xử lý trách nhiệm hình sự các vi phạm pháp luật về thuế.

Ngoài việc khẳng định quy định trên không chồng chéo với công tác điều tra khác, Bộ Tài chính còn cho rằng điều này tốt cho toàn hệ thống quản lý, tiết kiệm nguồn nhân lực cho hệ thống điều tra hiện hành; bảo đảm tránh phiền hà cho các doanh nghiệp (DN) làm ăn chân chính, tránh để lọt tội phạm.

Luật sư Nguyễn Đức Nghĩa, Chủ nhiệm CLB Đại lý thuế TP HCM, cho rằng bổ sung quyền điều tra cho cơ quan thuế là phù hợp với thông lệ quốc tế và có thể thực hiện được. Tuy nhiên, cơ quan thuế khi điều tra phải bị hạn chế chức năng hoạt động, chỉ điều tra với những nội dung nhất định chứ không phải điều tra tất cả. "Theo tôi, chỉ nên điều tra chuyển giá" - ông Nghĩa nêu.

Luật sư Nghĩa đồng tình với Bộ Tài chính khi cho rằng nếu không có cơ quan điều tra chuyên ngành thì thực sự rất khó điều tra hoạt động chuyển giá hay các hoạt động có tính chất quốc tế bởi cơ quan công an không có nghiệp vụ về thuế. Song, ông lưu ý để tránh gây phiền nhiễu cho DN, cần phân công công việc rõ ràng giữa cơ quan thanh tra - kiểm tra và cơ quan điều tra thuế. Theo đó, cơ quan điều tra chỉ điều tra ở những DN lớn, tập đoàn đa quốc gia; không điều tra DN nhỏ và vừa và chỉ điều tra khi có nghi ngờ.

Công ty CP Thương mại Nguyễn Kim - một trong những doanh nghiệp vừa bị phạt liên quan đến thuế. Ảnh: TẤN THẠNH

Doanh nghiệp sẽ khổ?

Đây không phải lần đầu Bộ Tài chính đề xuất trao quyền điều tra cho cán bộ ngành thuế. Trước đó, đề xuất này đã vấp phải không ít ý kiến phản đối từ các chuyên gia, bộ, ngành. "Tôi không hiểu vì sao đề xuất này đã bị phản đối một lần rồi nhưng vẫn tiếp tục được đưa vào dự luật" - ông Chung Thành Tiến, Hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam, bày tỏ.

Ông Tiến phân tích rõ hàng loạt lý do: "Khi đưa quy định cho cán bộ thuế được quyền điều tra vào luật thì Luật Quản lý thuế sẽ choàng luôn qua Bộ Luật Hình sự, chồng chéo với hoạt động điều tra của công an. Mặt khác, nếu giao cơ quan thuế nhiệm vụ điều tra thì có dám chắc họ sẽ không lạm dụng quyền lực để hù dọa DN? Trong khi đó, với những khó khăn, vướng mắc về thủ tục hành chính, về việc thực hiện pháp luật thuế hiện nay thì DN đủ khổ rồi! Hơn nữa, nhân sự ngành thuế có đủ chuyên môn để đi điều tra ở DN hay không?".

Theo ông Tiến, ngành thuế thay vì đi "giành việc" của cơ quan khác thì nên nâng cao nghiệp vụ để quản lý được việc các DN trốn thuế, gian lận thuế để xử lý dứt điểm nợ đọng thuế, bảo đảm thu ngân sách. Đồng thời, tu dưỡng đạo đức, phẩm chất để không vướng vào những việc "thỏa thuận cưa đôi, cưa ba" của cán bộ thuế với DN vốn đã bị phản ánh rất nhiều.

"Quan điểm của Chính phủ là tạo mọi điều kiện cho DN phát triển. DN phát triển được thì mới đóng góp tốt cho ngân sách. Khi cảm thấy nghi ngờ thì có thể chuyển hồ sơ sang công an. Nếu công an không có chuyên môn thì họ có quyền trưng cầu các cơ quan khác để đưa phán quyết cuối cùng với DN. Giao cơ quan thuế quyền điều tra làm gì khi có thể sẽ ảnh hưởng đến DN?" - ông Tiến băn khoăn.

Theo ông Nguyễn Văn Được, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Dịch vụ tư vấn thuế Trọng Tín, trao cho cơ quan thuế quyền điều tra thì thủ tục điều tra sẽ nhanh hơn, mọi vấn đề có thể được làm sáng tỏ hơn vì cán bộ thuế có chuyên môn về lĩnh vực này. Tuy nhiên, trao quá nhiều quyền cho một cơ quan là không nên, bởi sẽ dẫn tới tình trạng "vừa đá bóng vừa thổi còi".

Để tránh tình trạng này, nếu Bộ Tài chính vẫn bảo lưu quan điểm ngành thuế được điều tra thì cơ quan thuế bắt buộc phải thành lập riêng một đơn vị chuyên làm nhiệm vụ điều tra. "Cán bộ vừa đi thanh tra - kiểm tra vừa điều tra thì không phù hợp. Nhưng nếu tách thành bộ phận riêng, trong bối cảnh ngân sách eo hẹp như hiện nay, liệu có nên? Chưa kể, cán bộ thuế muốn làm được công tác điều tra thì phải học nghiệp vụ điều tra, gây tốn kém ngân sách, không hiệu quả" - ông Được lo ngại.

Theo ông Được, làm DN rồi mới thấy riêng việc thanh tra - kiểm tra trung bình 2-3 năm/lần đã quá mệt mỏi. "Cơ quan thuế đã thanh tra - kiểm tra mà lại được thêm quyền điều tra thì DN rất khổ. Quan điểm của tôi là không nên giao nhiều quyền để xã hội được chuyên môn hóa" - ông bày tỏ.