Thu phí ôtô đỗ dưới lòng đường ở TP HCM: Cần "đề bài" đúng

Chuyên gia đô thị - kiến trúc sư (KTS) Ngô Viết Nam Sơn nêu quan điểm đề án thu phí ôtô sử dụng tạm lòng đường là việc cần làm nhưng nếu thu không hiệu quả thì cần xem xét lại nhằm tránh lãng phí.

Thay đổi công nghệ

"Ở đây, Công ty TNHH MTV Dịch vụ công ích Thanh niên xung phong (gọi tắt: Công ty TNXP) muốn rút lui vì không bảo đảm năng lực thực hiện theo tôi là điều đáng khen, Sở Giao thông Vận tải nên ghi nhận và giao đơn vị khác có năng lực tốt hơn. Trước khi giao đơn vị khác, cần thanh lý dứt khoát các hợp đồng ký kết, thậm chí công nghệ không phù hợp thì thay công nghệ mới" - KTS Ngô Viết Nam Sơn đề xuất.

Bài toán về thu phí đỗ ôtô dưới lòng đường cần được tiếp cận bởi những tư duy mới. Trong ảnh: Điểm đỗ ôtô trên đường An Dương Vương, quận 5, TP HCM .Ảnh: ANH VŨ

Chia sẻ về kinh nghiệm tổ chức thu phí đỗ ôtô ở nước ngoài, KTS Ngô Viết Nam Sơn nói thành phố có thể tham khảo 3 cách. Thứ nhất không bố trí người thu phí mà bố trí trụ thu phí tự động tại các tuyến đường cho phép đỗ xe, tài xế chỉ cần bỏ tiền vào trụ, nhận biên lai rồi dán lên kính xe. Thứ hai, mỗi tuyến đường sẽ đặt trạm để ôtô tự ghé vào đóng. Thứ ba, nếu vẫn bố trí người thu phí thì tài xế sẽ nộp tiền trước theo số giờ ước tính, lố giờ bị nhận giấy thông báo tính ra số tiền khác. Còn để giám sát các tuyến đường có thu phí, cần lắp camera để phát hiện những xe né phí để xử lý bằng các biện pháp như bị tính tiền lãi theo thời gian, không được trung tâm đăng kiểm tiếp nhận...

KTS Ngô Viết Nam Sơn cho rằng với những cách làm như vậy, TP HCM hoàn toàn có thể triển khai ngay trong điều kiện hiện nay.

Cần tầm nhìn xa

TS Dương Như Hùng, Trưởng Khoa Quản lý Công nghiệp Trường ĐH Bách Khoa TP HCM, cho rằng thành phố nên xem lại các mục tiêu thu phí ôtô đỗ dưới lòng đường trên cơ sở giải quyết nhu cầu giữ xe và đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của một TP HCM hiện đại.

TS Dương Như Hùng nhận định có nhiều nhân tố khác nhau dẫn đến nhu cầu đỗ xe dưới lòng đường như thiếu quy hoạch bãi đậu xe cho các khu vực mật độ dân cư cao (nhà cao tầng, văn phòng, trung tâm thương mại...), phương tiện giao thông công cộng chưa phát triển, tăng trưởng hoạt động kinh tế thương mại của thành phố. Do vậy, nếu chỉ tập trung vào các giải pháp ổn định trật tự lòng lề đường và mang thêm nguồn thu cho ngân sách thì sẽ dẫn đến nhiều tác động tiêu cực đối với hoạt động kinh tế thương mại, làm người dân bức xúc mà vẫn không giải quyết được vấn đề gốc rễ.

TP HCM nên đưa ra các giải pháp cả dài hạn lẫn ngắn hạn. Trong dài hạn, cần phát triển giao thông công cộng, điều chỉnh lại quy hoạch xây nhà cao tầng, trung tâm thương mại và yêu cầu xây bãi đậu xe ở những khu vực cần thiết. Trong ngắn hạn, nên đưa ra các mục tiêu phù hợp như bảo đảm trật tự lòng lề đường; bảo đảm lợi ích hợp lý của các đơn vị thực hiện thu phí giữ xe; hạn chế tác động tiêu cực đến hoạt động kinh tế, thương mại và đi lại của người dân.

Thành phố không nên quá chú trọng đến mục tiêu tăng nguồn thu trực tiếp từ giữ xe mà nên chú trọng nguồn thu gián tiếp từ việc thúc đẩy phát triển kinh tế. Bên cạnh đó, cần thực hiện khảo sát các bên liên quan và đánh giá một cách khoa học các phương án khác nhau trước khi đưa ra đề bài cho bài toán tổ chức đấu thầu giữ xe lòng lề đường.

"Thành phố phải đặt ra đề bài đúng thì mới hy vọng chọn ra đơn vị có năng lực phù hợp. Đề bài sai thì sẽ chọn sai người thực hiện, vừa thua lỗ vừa dễ bị người dân than phiền" - TS Dương Như Hùng nói. Theo ông, bài toán đấu thầu cần ưu tiên ứng dụng công nghệ để cắt giảm chi phí trong dài hạn thay vì nhấn mạnh lợi ích tài chính ngắn hạn.

Nên xem lại đề án

TS Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP HCM, cho rằng Nghị quyết số 01/2018/NQ-HĐND của HĐND TP HCM về thu phí sử dụng tạm thời lòng đường để đỗ ôtô cần điều chỉnh hoặc xây dựng mới hoàn toàn. Theo ông Phạm Viết Thuận, Nghị quyết số 01/2018 có tính tạm thời và thí điểm nên việc thực thi có tính ngắn hạn vậy mà trong 4 năm qua chưa được đánh giá và điều chỉnh cho phù hợp. Thêm nữa, trong đề án chưa thể hiện được sự tương thích với Nghị định số 120/2016 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Phí và lệ phí.

"Nếu xây dựng lại đề án thì nên lồng ghép đề án này là một phần của dự án thu phí ôtô vào trung tâm TP HCM, ngoài ra, cần mở rộng phạm vi các tuyến đường có thu phí trên toàn thành phố. Về tính mục đích, việc thu phí nhằm tái đầu tư các cơ sở hạ tầng bến bãi để phục vụ giao thông công cộng chứ không riêng là nhằm thu để duy tu, bảo dưỡng kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ theo như Nghị quyết số 01/2018 đề ra" - TS Phạm Viết Thuận đề xuất.

Trong trường hợp vẫn thu như hiện nay, TS Phạm Viết Thuận cho rằng phải thực hiện niêm yết công khai tại địa điểm thu và trên trang thông tin điện tử của các đơn vị được giao nhiệm vụ thu phí về tên phí, mức thu, phương thức thu và các văn bản quy định thu phí theo quy định pháp luật hiện hành.