Vỡ mộng "cơn lốc vàng đen" titan (*): Cuộc chiến giành sự sống

Mới đây, ông Đinh Trung - cựu Bí thư Tỉnh ủy Bình Thuận - đã cùng người dân tham gia viết đơn yêu cầu các mỏ titan ngưng hoạt động. Tham khảo với các nhà khoa học, ông Trung cho rằng UBND tỉnh Bình Thuận không dựa vào cơ sở khoa học mà chỉ dự đoán rồi kết luận trữ lượng titan ở địa phương là 599 triệu tấn, ước tính 140 tỉ USD là không khác gì "đếm cua trong hang".

Dân bỏ làng lang bạt lập nghiệp

Kể từ khi các mỏ titan hoạt động, những hàng bạch dương chết dần, thảm cỏ ở các cánh đồi không còn xanh tốt, nguồn nước ô nhiễm, nhiều người phải tìm nơi khác mưu sinh. Cả gia đình ông Trần Văn Cẩn, 36 tuổi, ngụ xã Hòa Thắng, huyện Bắc Bình, làm nghề chăn dê, trồng rau phải bỏ quê vào TP HCM lập nghiệp. "Dê nuôi ngày càng ốm yếu, thường xuyên bệnh rồi chết nên tôi bị hụt vốn. Cạnh các mỏ titan thì có nhiều hạt bụi bám vào thức ăn" - ông Cẩn than thở. Ông Cẩn lo lắng khi thấy đứa con trai bị bệnh liên tục, sợ môi trường sống ở quê không bảo đảm nên phải tìm chỗ mới.

Khu vực gần các mỏ titan, nguồn nước ngầm bị ô nhiễm nặng, người dân thiếu nước sản xuất

Nằm cách mỏ titan Thiện Ái vài cây số, vườn dưa hấu của bà T.V.H hiện không thể thu hoạch. Bà H. cho biết dưa vừa lớn bằng bàn tay đã khô quéo lại do thiếu dinh dưỡng và nước, số khác vừa mới đậu trái đã héo úa. Nguồn thu nhập chính của gia đình bà H. suốt 3 năm qua là trông vào việc đi biển. Thấy nhiều người bỏ quê đi nơi khác sinh sống bà H. cũng đang dự tính dẫn cả gia đình vào Nam lập nghiệp.

Tìm đến khu vực xung quanh các mỏ titan, chúng tôi nhận thấy có nhiều hố nước đỏ nằm giữa các bãi cát. Cây xanh chết sạch và chỉ còn người già và trẻ em, còn thanh niên đã đi nơi khác tìm việc.

Bị đe dọa vì cầu cứu

Trước tình cảnh các đồi cát bị đào sâu, rừng bạch dương tàn phá, cảnh trơ trọi hoang hóa lớn dần, nhiều người dân đã viết đơn gửi khắp nơi để tìm ra phương án tốt nhất, hài hòa lợi ích của nhà đầu tư mà vẫn bảo đảm môi trường sống và giữ được cảnh quang tự nhiên như trước đây nhưng cũng không có chút động tĩnh hữu hiệu từ cơ quan chức năng. Ông H., ngụ phường Mũi Né, TP Phan Thiết, cho biết ông cùng hàng xóm mỗi tối mò đến các mỏ titan dùng điện thoại ghi lại hoạt động trái phép rồi chuyển tư liệu nhờ các đại biểu kiến nghị, góp thêm ý kiến.

Tuy nhiên, ông H. buồn bã nói sau 4 năm ròng rã gửi đơn cầu cứu, cuối cùng ông cũng phải dừng lại vì nhiều lần gia đình ông bị những thanh niên lạ mặt đến hăm dọa. Có lần đi làm về khuya, ông bị 4 người lạ chặn đầu xe và cảnh cáo.

Ông Trần Hữu Bình, nguyên đại biểu HĐND tỉnh Bình Thuận, dù đã 95 tuổi, vẫn lên tiếng mạnh mẽ về những thảm h mà các mỏ titan ở đây gây ra cho môi trường sống. Nhưng mỗi lần đại biểu tiếp xúc cử tri, ông Bình lại gặp những áp lực. Nhiều người khuyên ông không nên tiếp tục đấu tranh vì tuổi đã lớn nhưng ông vẫn kiên định và đã hàng chục lần tìm đến các mỏ titan để kiểm tra thực tế.

"Chưa có hiệu quả nên dừng ngay!"

Ông Đinh Trung nhận định việc cho phép khai thác titan ồ ạt làm cạn kiệt nguồn nước ngầm và ảnh hưởng đến nguồn nước sản xuất của người dân xung quanh. Nơi khai thác titan hầu hết là vùng đồi cát, hoàn toàn không có nước trên bề mặt. Từ đó, các doanh nghiệp phải hút nước ngầm và nước biển để tuyển quặng và sau đó xả ra hồ khiến nhiều khu vực bị nhiễm mặn.

Để chứng minh, ông Trung cung cấp cho phóng viên những bức hình do chính ông ghi lại được. Thực tế cho thấy các đồi cát cách đây hơn 10 năm chi chít cây xanh. Bây giờ chỉ là những hố sâu, nham nhở. Mùa nắng xảy ra tình trạng cát bay, mưa xuống thì sạt lở và điển hình nhiều năm xảy ra không ít vụ vỡ hồ.

Theo ông Trung, xét về góc độ kinh tế và đóng góp cho tỉnh, nguồn thuế thu từ hoạt động này chưa đến 1%, việc khai thác làm sao để hiệu quả, không ảnh hưởng đến đời sống và sức khỏe của người dân, không ảnh hưởng đến môi trường sinh thái, không kìm hãm, triệt tiêu các ngành kinh tế khác.

"Vì sao báo chí và người dân ghi nhận được việc titan đang hủy hoại môi trường ven biển ở Bình Thuận và các doanh nghiệp đang lén lút hoạt động nhưng chính quyền không hay?" - ông Trung nêu vấn đề và nhìn nhận: "Tôi tin có hiện tượng bao che cho doanh nghiệp và cơ quan chức năng cấp tỉnh đang xa dân và không chịu lắng nghe tiếng nói từ bà con. Minh chứng điều này là hàng chục lá đơn gửi đi nhưng chẳng có một phản hồi. Rất nhiều cuộc họp HĐND tỉnh, các ý kiến phản ánh chỉ là được ghi nhận và xem xét".

Rút lại vấn đề, vị cựu bí thư đề xuất Thanh tra Chính phủ cần thanh tra lại hoạt động titan ở Bình Thuận để có góc nhìn khách quan và bảo đảm cuộc sống người dân tốt hơn.