TP HCM đề xuất chuẩn nghèo 2030 cao gấp đôi cả nước

Vượt qua bối cảnh lịch sử chưa từng có của đại dịch COVID-19, công tác giảm nghèo tại TP HCM giai đoạn 2021-2025 vẫn đạt kết quả ấn tượng. Với nguồn lực huy động hơn 12.000 tỉ đồng cùng cách tiếp cận đa chiều, Thành phố không chỉ hoàn thành sớm các mục tiêu đề ra mà còn kiến tạo xong khung khổ pháp lý thực tiễn hơn cho giai đoạn 2026-2030.

Về đích trước 2 năm

Nhìn lại chặng đường từ năm 2021, TP HCM bắt đầu giai đoạn giảm nghèo với áp lực cực lớn. Dịch bệnh bùng phát và kéo dài đã khiến một bộ phận không nhỏ người dân mất kế sinh nhai, đẩy nhiều hộ vào tình trạng "nghèo tạm thời". Đầu giai đoạn, toàn Thành phố có hơn 58.000 hộ nghèo và cận nghèo, chiếm tỉ lệ 2,29% tổng hộ dân.

Tuy nhiên, với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, kết quả đạt được sau 4 năm là một minh chứng cho sự nỗ lực không ngừng nghỉ. 

Báo cáo của UBND TP HCM cho thấy, tính đến cuối năm 2024, Thành phố đã thực hiện giảm được 69.914 hộ nghèo, hộ cận nghèo. Tỉ lệ hộ nghèo bình quân hằng năm giảm 0,38%, vượt xa chỉ tiêu Thủ tướng Chính phủ giao (0,35%).

Một cột mốc quan trọng được xác lập: TP HCM đã hoàn thành chỉ tiêu Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Thành phố lần thứ XI (nhiệm kỳ 2020 - 2025) trước thời hạn 2 năm. 

Cụ thể, Nghị quyết đề ra mục tiêu đến cuối năm 2025 cơ bản không còn hộ nghèo theo tiêu chuẩn cả nước và còn dưới 0,5% hộ nghèo theo chuẩn Thành phố. Thực tế, đến nay Thành phố đã không còn hộ nghèo, hộ cận nghèo theo chuẩn quốc gia.

Kết quả này không thể không nhắc đến vai trò chỉ đạo xuyên suốt của Thành ủy TP HCM. Việc ban hành Chỉ thị số 32-CT/TU ngày 21/3/2024 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giảm nghèo bền vững đã tạo ra cú hích mạnh mẽ. 

Chỉ thị này đã huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị, từ các cấp ủy Đảng, chính quyền đến Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể, khơi dậy tinh thần "tương thân tương ái" và xã hội hóa nguồn lực, giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước.

Xét theo chuẩn nghèo đa chiều đặc thù của riêng TP HCM, tính đến thời điểm hiện tại, số hộ nghèo còn lại chỉ là 1.301 hộ, chiếm tỉ lệ 0,05% trên tổng số hộ dân. 

Đặc biệt, đã có 13 quận, huyện cũ chính thức hoàn thành mục tiêu không còn hộ nghèo. Dự kiến 9 đơn vị còn lại sẽ hoàn thành mục tiêu này ngay trong quý I năm 2025.

Để đạt được kỳ tích này, dòng vốn tín dụng chính sách đã đóng vai trò là "mạch máu" nuôi dưỡng sinh kế. Tổng nguồn vốn huy động thực hiện chương trình đạt hơn 12.426 tỉ đồng. 

Trong đó, nguồn vốn cho vay ưu đãi chiếm tỉ trọng áp đảo với hơn 11.126 tỉ đồng. Hàng chục ngàn lượt hộ nghèo đã được tiếp cận vốn để sản xuất kinh doanh, giải quyết việc làm, từ đó thoát nghèo một cách bền vững thay vì trông chờ vào trợ cấp.

Chuẩn nghèo "kép" và bài toán lấp đầy thiếu hụt

Không dừng lại ở những kết quả hiện hữu, ngay tại báo cáo tổng kết này, UBND TP HCM đã định hình một chiến lược giảm nghèo mới đầy thách thức và triển vọng cho giai đoạn 5 năm tới (2026 - 2030).

Theo đó, TP HCM phấn đấu đến cuối năm 2030, mức chuẩn hộ nghèo về thu nhập của Thành phố sẽ cao gấp 2 lần so với mức chuẩn chung của cả nước. 

Đây là một mục tiêu táo bạo nhưng hoàn toàn có cơ sở, xuất phát từ thực tiễn TP HCM là đô thị đặc biệt với mức chi phí sinh hoạt cao hơn mặt bằng chung. 

Việc nâng chuẩn nghèo không chỉ phản ánh đúng mức sống thực tế mà còn thể hiện tính nhân văn của chính quyền Thành phố: "Không để ai bị bỏ lại phía sau" trong quá trình phát triển.

Triết lý giảm nghèo trong giai đoạn mới cũng có sự chuyển dịch rõ rệt. Thay vì tập trung vào các chính sách "cho không", TP HCM sẽ đẩy mạnh các giải pháp hỗ trợ có điều kiện, tác động trực tiếp đến khả năng kinh tế của từng thành viên hộ. 

Mục tiêu là giúp người dân có "cần câu" (vốn, nghề, việc làm) để tự mình vươn lên, loại bỏ dần tư tưởng an phận, trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ trợ của Nhà nước và cộng đồng.

Tuy nhiên, thách thức lớn nhất của giai đoạn tới không nằm ở tiêu chí thu nhập mà ở các chiều thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản. 

Báo cáo thẳng thắn chỉ ra những tồn tại như: dù tỉ lệ bao phủ bảo hiểm y tế đã rất tốt, nhưng việc kéo giảm thiếu hụt về nhà ở, bảo hiểm xã hội và trình độ giáo dục người lớn vẫn còn nhiều gian nan.

Cụ thể, việc thiếu hụt nhà ở phụ thuộc vào các điều kiện khách quan về quy hoạch, thủ tục pháp lý và quỹ đất đô thị, khiến việc sửa chữa, xây dựng nhà cho người nghèo không thể giải quyết trong một sớm một chiều. 

Tương tự, tỉ lệ tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện còn thấp do phụ thuộc vào nhận thức của người dân và các chính sách thụ hưởng chưa đủ hấp dẫn. 

Ngoài ra, việc nâng cao trình độ giáo dục cho người lớn cũng gặp khó khăn khi đa số thành viên hộ nghèo còn mải mê mưu sinh, chưa ưu tiên cho việc học tập.

Nhận diện rõ những điểm nghẽn này, giai đoạn 2026-2030, Thành phố xác định nhiệm vụ trọng tâm là tiếp tục nâng cao khả năng tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản (y tế, giáo dục, việc làm, nhà ở, nước sinh hoạt, thông tin). 

Chiến lược sắp tới sẽ phải tập trung nguồn lực mạnh mẽ hơn, phối hợp đa ngành để xử lý các vấn đề mang tính cấu trúc như nhà ở xã hội hay an sinh cho lao động tự do, bảo đảm người dân thoát nghèo là thoát nghèo bền vững, có khả năng chống chịu trước các cú sốc kinh tế.

Kiến nghị cơ chế "đo ni đóng giày" cho siêu đô thị

Để hiện thực hóa tầm nhìn 2030, UBND TP HCM đã đưa ra những kiến nghị cụ thể về mặt cơ chế, chính sách đối với Trung ương, với tinh thần xin cơ chế "mở" để địa phương chủ động.

Đáng chú ý nhất, TP HCM kiến nghị Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (nay là Bộ Nội vụ) sớm trình Chính phủ ban hành quy định chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2026 - 2030. 

Trong đó, Thành phố đề xuất một cơ chế đặc thù: Cho phép các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương được quyền quy định chuẩn nghèo đa chiều (bao gồm mức thu nhập, tiêu chí mức độ thiếu hụt, ngưỡng đo lường...) phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội địa phương và cao hơn quy định quốc gia.

Thành phố cũng đề nghị được phép tự xây dựng "Phiếu rà soát thông tin hộ gia đình" riêng, phù hợp với thực tiễn đặc thù của mình thay vì dùng mẫu chung của cả nước. 

Điều này xuất phát từ việc TP HCM là đô thị đặc biệt, không có huyện nghèo, xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển theo tiêu chí Trung ương. 

Do đó, việc áp dụng rập khuôn các tiêu chí rà soát chung sẽ không phản ánh chính xác bức tranh nghèo đô thị, gây khó khăn cho công tác phân tích và hoạch định chính sách.

Bên cạnh các vấn đề vĩ mô, một đề xuất chính sách dân sinh rất thiết thực và mới mẻ cũng được TP HCM đưa ra trong báo cáo lần này: Đó là chính sách miễn, giảm giá vé phương tiện giao thông công cộng. 

Thành phố kiến nghị Bộ nghiên cứu, bổ sung quy định cụ thể về việc miễn, giảm giá vé cho thành viên hộ nghèo, hộ cận nghèo khi tham gia giao thông công cộng.

Trong bối cảnh TP HCM đang đẩy mạnh phát triển mạng lưới giao thông công cộng với các tuyến metro sắp vận hành và hệ thống xe buýt phủ rộng, đề xuất này mang ý nghĩa xã hội sâu sắc. 

Việc miễn giảm giá vé không chỉ giúp người nghèo tiết kiệm chi phí đi lại hàng ngày - một khoản chi không nhỏ đối với lao động thu nhập thấp - mà còn khuyến khích họ tiếp cận các cơ hội việc làm ở xa nơi cư trú, mở rộng phạm vi mưu sinh.

Với những kết quả đã đạt được và một lộ trình rõ ràng cho 5 năm tới, TP HCM đang khẳng định vai trò tiên phong không chỉ trong phát triển kinh tế mà còn trong việc kiến tạo các mô hình an sinh xã hội tiến bộ. 

Mục tiêu nâng chuẩn nghèo gấp đôi mức quốc gia vào năm 2030 không chỉ là một con số, đó là cam kết chính trị mạnh mẽ về một thành phố nghĩa tình, nơi tăng trưởng kinh tế luôn song hành cùng sự thăng tiến trong chất lượng sống của mọi tầng lớp nhân dân.