TP HCM xứng đáng được trao quyền

"TP HCM không xin thêm tiền, chỉ xin cơ chế"! Câu nói ngắn của đại biểu Phạm Trọng Nhân (Đoàn Đại biểu Quốc hội TP HCM) trước nghị trường Quốc hội hôm 30-10, hàm chứa khát vọng lớn: Thành phố mang tên Bác đang cần quyền tự chủ về tài chính, quy hoạch và tổ chức bộ máy đô thị đặc thù, và chịu trách nhiệm với sự phát triển.

Với một thành phố đóng góp gần 1/4 GDP cả nước, hơn 27% tổng thu ngân sách, việc TP HCM vẫn phải "xin" từng cơ chế, "đợi" từng phê duyệt, "thí điểm" từng chính sách, đã trở thành nghịch lý kéo dài. Một siêu đô thị hơn 14 triệu dân, năng động nhất cả nước nhưng vẫn bị ràng buộc trong khung thể chế cấp tỉnh, điều đó không chỉ khiến TP HCM mất cơ hội mà còn làm cả nước tự giới hạn sức bật của mình.

Vấn đề của TP HCM không nằm ở chỗ thiếu ngân sách mà ở chỗ cơ chế không theo kịp thực tiễn. Một dự án hạ tầng hay đầu tư công bị chậm 6 tháng có thể đội vốn hàng trăm tỉ đồng và khiến nhà đầu tư quay lưng. Khi mọi quyết định lớn nhỏ đều phải chờ "xin - cho", sự năng động vốn là bản sắc của TP HCM, dần bị bào mòn.

Ông Phạm Trọng Nhân nói rất đúng: "Khi bàn về tài chính công, đừng chỉ bàn con số thu chi, mà phải bàn về thể chế". Thể chế hiện nay giống như chiếc áo đã chật, trong khi thành phố đang lớn lên từng ngày. Giữ lại chiếc áo đó không phải là thận trọng mà là đang kìm hãm năng lực phát triển quốc gia.

Những gì TP HCM đang cần không chỉ là vài "nút mở" thể chế nhỏ lẻ, mà là một khung pháp lý riêng - Luật Đô thị đặc biệt TP HCM, như đề xuất của nhiều đại biểu.

Khi đó, thành phố có thể được trao thẩm quyền phù hợp với quy mô và vai trò của một siêu đô thị hơn 14 triệu dân, đóng góp gần 1/4 GDP cả nước. Điều này sẽ giúp TP HCM chủ động hơn trong quy hoạch, phân cấp ngân sách, tổ chức bộ máy, thậm chí trong thí điểm các chính sách mới về đất đai, nhà ở, tài chính, là những vấn đề đang bị "trói" bởi các quy định chung vốn được thiết kế cho mô hình tỉnh, thành thông thường.

Và, những quyền mà TP HCM đang cần, đó không phải đặc ân mà là công cụ để chịu trách nhiệm. Có quyền thì mới dám làm và khi được làm, phải chịu trách nhiệm trước dân và Trung ương. Đó chính là tinh thần "phân quyền, phân cấp, phân rõ trách nhiệm" mà Đảng và Nhà nước đang thúc đẩy.

Tất nhiên, trao cơ chế đặc thù cho TP HCM không phải để thành phố "tách mình ra" mà để dẫn dắt, làm mẫu cho các đô thị khác. Khi được trao quyền, TP HCM sẽ có điều kiện chứng minh năng lực quản trị, tính minh bạch và hiệu quả để không chỉ đi đầu trong phát triển mà còn đi đầu trong chịu trách nhiệm. Ngược lại, chúng ta sẽ mãi lặp lại vòng luẩn quẩn: Trung ương gánh việc, địa phương chờ phê duyệt, dự án chậm, cơ hội mất.

Không thể đòi hỏi TP HCM phát triển vượt trội nếu cứ mãi "đồng phục" cơ chế. Khi có Luật Đô thị đặc biệt, những sáng kiến từ thực tiễn của TP HCM có thể được thử nghiệm, đánh giá, nhân rộng, tạo nên một "phòng thí nghiệm thể chế" đúng nghĩa cho cả nước, điều mà TP HCM đã từng "mở đường cho đổi mới" và luôn đi đầu trong việc thử nghiệm cái mới, làm cái khó.

Để tiếp tục đi đầu, TP HCM cần đôi cánh thể chế chứ không thể bay mãi bằng những nghị quyết thí điểm ngắn hạn. Đó cũng là cách giúp TP HCM thực hiện đúng tinh thần "vì cả nước, cùng cả nước".