Trách nhiệm và khát vọng của nhà thơ

Trong khuôn khổ ngày thơ, tọa đàm "Trách nhiệm và khát vọng của nhà thơ" đã nhận được sự hưởng ứng của các nhà thơ tên tuổi. Nhà thơ Nguyễn Việt Chiến, trong tham luận thi ca đương đại nhìn từ hệ hình nghệ thuật và chất suy tưởng của thơ, nhấn mạnh cách đây 90 năm, cuộc tranh luận văn chương giữa trường phái "nghệ thuật vị nhân sinh" do nhà văn Hải Triều làm chủ soái và trường phái "nghệ thuật vị nghệ thuật" do nhà văn Hoài Thanh làm chủ tướng mang đến nhiều ý kiến trái chiều.

Cho đến hôm nay, sau gần 1 thế kỷ, các nhà văn Việt Nam với những cách tân về văn chương vẫn hướng đến sự đổi mới cả về hình thức nghệ thuật và nội dung nhân sinh trong các tác phẩm của mình. Trong đó, trách nhiệm của nhà văn trước đời sống xã hội và trách nhiệm trước văn chương nghệ thuật vẫn đang được đặt ra như một thách thức lớn đối với mỗi người viết.

Đặt vấn đề về trách nhiệm và khát vọng của nhà văn, nhà thơ Vũ Quần Phương nhận định dưới nhiều tên gọi khác nhau, vấn đề này luôn hiện diện trong nhiều cuộc đàm đạo văn chương, từ cổ đến kim, từ phương Đông sang phương Tây. Gần đây nhất là các cuộc tranh luận quanh chủ đề chức năng của nghệ thuật. Nghệ thuật phục vụ cho cuộc đời, đấu tranh cho hạnh phúc con người hay nghệ thuật chỉ phục vụ cho chính nó. Bên nào cũng có lý. Và không bên nào có lý hoàn toàn.

Những cuộc tranh cãi thường dừng lại nửa chừng vì có chỗ cho hai bên cùng nương náu: Ấy là chỗ muốn giúp đời, thực thi được trách nhiệm với xã hội thì trước hết nghệ thuật phải thật sự là nghệ thuật. Quyển truyện không hay, bản nhạc tồi, bức tranh xấu không ai buồn đụng đến thì dù ý định tốt đến mấy, tác phẩm ấy cũng chẳng tác động được đến ai. Như vậy muốn văn giúp được đời cũng phải làm văn hay. Nghĩa là cũng cần vị nghệ thuật.

Nhà phê bình Đặng Huy Giang nhận định trách nhiệm và khát vọng của nhà thơ là khôn cùng. Ai cũng muốn làm thơ hay, nói theo cách quen thuộc là "ai cũng muốn để lại cho đời những bài thơ hay, những câu thơ hay" nhưng không dễ! Theo nhà thơ Phạm Ngọc Cảnh, trước khi có những câu thơ hay, chúng ta hãy có một tinh thần lao động sáng tạo thực sự và có một thái độ nghiêm túc trong cách hành xử với thi ca. Phấn đấu làm sao để thi ca trở về giá trị đích thực vốn có của nó.

Nhà thơ Hà Phạm Phú bày tỏ khi nhắc đến thơ ca trong thời hiện đại, câu hỏi đầu tiên mà mọi người có thể nghĩ đến là: Bây giờ còn thơ không? Còn nhà thơ không? Có thể vẫn còn nhưng họ cũng bị chế giễu là những người vô dụng và những bài thơ họ viết ra là vô tích sự. Nhưng lịch sử thì không như vậy. Chỉ cách đây không lâu, số lượng hội viên Hội Nhà văn Việt Nam không đông, mỗi lần kết nạp chỉ 7-8 người. Những năm gần đây, số hội viên mỗi lần kết nạp đông lên gấp hàng chục lần, đa phần là nhà thơ.

Đặc điểm văn phong của thơ quyết định nó có thể điều phối sự chú ý của công chúng, dùng ngôn từ thích hợp để diễn đạt những chủ đề phức tạp, truyền tải năng lượng mới, chạm đến những vấn đề nóng hổi của xã hội… "Nói như vậy để thấy trách nhiệm xã hội của thơ có nền tảng rộng rãi. Và như thế trách nhiệm xã hội của nhà thơ là rất lớn" - nhà thơ Hà Phạm Phú nhấn mạnh.